۱۸ الزام برای معاملات بیمه عمر که مدیران باید بدانند

به گزارش اقتصاد ناب ،یکی از چالش‌های صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه‌ای، کدر بودن حساب معاملات بیمه عمر و زندگی است. موضوع «تفکیک حساب معاملات بیمه‌های زندگی» که در آیین‌نامه شماره ۶۸ شورای‌عالی بیمه مرکزی بر آن تاکید شده است، نیازمند اصول، مبانی و رویه‌های حسابداری ویژه‌ای جهت ایجاد شفافیت، محاسبه و نگهداری منصفانه اقلام حساب‌های آن است. بر این اساس مقرر است متون مربوط به استانداردهای حسابداری بیمه‌های زندگی در دنیا ترجمه شده و نتایج آن برای تهیه پیش‌نویس استاندارد حسابداری بیمه‌های زندگی ارائه شود.

در پژوهشی تحت عنوان «بررسی الزامات تدوین استاندارد حسابداری بیمه‌های زندگی در ایران» که از سوی کارشناسان پژوهشکده بیمه انجام شده، لزوم «تفکیک حساب‌های بیمه‌های زندگی» از دیدگاه حسابداری و اکچوئری ضمن بررسی استاندارد محلی حسابداری شرکت‌های بیمه در کشورهای انگلستان، هند، استرالیا و آمریکا و با اهمیت استانداردهای حسابداری از جمله استاندارد بین‌المللی‌IFRS17) ) توصیه‌های متعددی به شرکت‌های بیمه‌ای شده است که منجر به شفاف شدن حساب معاملات آنها می‌شود.

۱- وجوه تخصیص داده شده برای آینده (معادل بدهی شرکت به بیمه‌گذاران عمر) باید به طور جداگانه در ترازنامه افشا شود.

۲- اهداف استاندارد حسابداری بیمه‌های زندگی باید در راستای تعیین بدهی‌ها و دارایی‌های مربوط به فعالیت بیمه‌های زندگی به صورت شفاف و مقایسه پذیر باشد.

 شرکت‌های بیمه باید اطلاعات بیشتری در مورد ماهیت و مبالغ در ابزارهای سرمایه‌گذاری خود از جمله آپشن‌ها و تضامین در ترازنامه افشا و ارایه کنند.

۳- بدهی‌های شرکت‌های بیمه به بیمه‌گذاران ناشی از فروش بیمه‌های عمر انتفاعی، باید در ارزش واقعی بدهی‌ها که سهم سهامداران از سودهای آتی از آن است کسر شود.

۴-بدهی بیمه‌گر به بیمه‌گذاران عمر باید به عنوان یک بدهی اصلی شرکت که حقوق صاحبان سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اندازه‌گیری و افشا‌ شود.

۵- هزینه‌های جذب سود نباید به تعویق بیفتد.

۶- بازیافت‌های اتکایی شناسایی شده، باید بر مبنایی تعیین شوند که با ارزش بدهی‌های اتکایی شده بیمه‌گذاران، مطابقت داشته باشند.

۷- برای ارزش فعلی سودهای آتی معاملات بیمه‌ای غیرمشارکتی که در صندوق‌های انتفاعی پذیره‌نویسی می‌شوند، باید مبلغی تعیین شود. اگر یک صندوق انتفاعی عمر، در یکی از سازمان‌های تابعه یا وابسته سهمی ‌داشته باشد که ارزش آن برای تامین استاندارد قانونی گزارشات مالی، بیش از ارزش آن در حساب‌های یکپارچه سازمان بیمه‌گر تعیین شود، مبلغ مذکور زمانی ذکر می‌شود که بیمه‌گذاران بیمه‌های عمر انتفاعی این مبلغ را در تعیین ارزش واقعی بدهی‌ها، در نظر بگیرند.

۸- روش حسابداری معاملات بیمه عمر، باید بر مبنای قانون توانگری تعیین شده باشد، بدین معنی که بدهی‌ها به گونه‌ای تقویم شوند که منافع بیمه‌گذاران همواره مشخص بوده و اثرات بر توانگری نشان داده شود.

۹- مطابق قوانین انگلستان، به منظور جبران فشار معاملات جدید بیمه‌ای، هزینه‌های جذب پرتفو به تعویق انداخته می‌شوند زیرا شرکت‌های بیمه ملزم هستند، طبق قانون توانگری آن کشور، در ابتدای شروع بیمه‌نامه، مبلغ بدهی را بیش از حق‌بیمه دریافتی ذکر کنند.

۱۰- مبالغی که از طریق اتکایی بازیافت می‌شوند و مربوط به بیمه عمر هستند باید بر مبنایی تعیین شوند که با تعیین بدهی‌های مربوطه هماهنگی داشته باشند، به گونه‌ای که مبلغ خالص نمایانگر میزان بدهی شرکت بیمه باشد. بنابراین تغییر نحوه تعیین میزان بدهی، موجب تغییر دارایی‌های اتکایی مربوطه می‌شود. میزان تغییر دارایی بستگی به شرایط قرارداد اتکایی دارد.

۱۱- برای تمام بیمه‌های عمر، بهترین مبنا برای تعیین بدهی شرکت ناشی از تعهدات آپشن‌ها و تضامین به بیمه‌گذاران، روش ارزش زمانی است.

-۱۱ تعهدات به بیمه‌گران عمر باید به طور جداگانه از ذخایر فنی، در ترازنامه نشان داده شود.

۱۲- حساب‌های مربوط به طرح‌های بازنشستگی‌(اجباری و اختیاری) باید تحت سرفصل‌(یا عنوان) طرح بازنشستگی تعریف شده و به طور جداگانه تعهدات و دارایی‌های آن افشا شوند.

۱۳- شرکت‌های بیمه باید حسابداری ابزارهای مشتقه تعبیه شده را از قرارداد‌های اصلی جدا کند و آنها را با ارزش واقعی و عادلانه (مناسب) شامل پرداخت‌های مناسب و عادلانه (واقعی) در صورت‌حساب سود و زیان در نظر بگیرند.

۱۴- بیمه‌گر در پایان دوره گزارشگری باید کفایت استفاده از تضمین حال یا به روز از جریان نقدی آتی قرارداد بیمه را برای تشخیص کفایت آتی دارایی‌ها در قبال بدهی‌ها را محاسبه کند. اگر ارزشیابی‌ها نشان‌ دهد که مبلغ بدهی بیمه‌ای بیش از دارایی‌ها است باید در صورت سود و زیان موضوع نشان داده شده و از حقوق صاحبان سهام کاسته شده و از تقسیم سود به همان میزان جلوگیری شود.

۱۵- ممکن است مواردی به عنوان سود تضمین شده در بیمه‌نامه‌ها گارانتی شوند که به طور جداگانه از اقسام مشارکت‌های احتیاطی شناسایی می‌شوند‌، اما احتیاجی به این کار نیست. اگر صادرکننده آنها را به طور جداگانه شناسایی نکند می‌تواند در کل قرارداد به عنوان تعهد شناسایی شود. اگر صادر‌کننده آنها را به صورت جداگانه طبقه‌بندی کند می‌تواند موارد گارانتی را به عنوان تعهد قطعی در نظر بگیرد.

۱۶- حق‌بیمه‌های قراردادهای بیمه عمر جزو درآمد محسوب می‌شوند و خسارات قراردادهای بیمه عمر، هزینه هستند. هر دوی این موارد باید به طور جداگانه در صورت جامع درآمد ذکر شوند ولی ودیعه حق‌بیمه‌های(مبلغ ذخیره یا سپرده) قراردادهای بیمه عمر درآمد و ودیعه خسارات این قراردادها خسارت به حساب نمی‌آیند، بلکه به عنوان تغییرات تعهدات بیمه عمر محسوب می‌شوند.

۱۷- تعهدات ناشی از قرارداهای بیمه عمر (بدهی‌های بیمه عمر) به عنوان بدهی‌ها محسوب می‌شوند و در آخرین روز گزارش محاسبه می‌شوند. بدهی‌های بیمه عمر بر مبنای یکی از دو روش ذیل محاسبه می‌شود.

الف) ارزش حاضر خالص دریافتی‌های آتی از بیمه‌گذار و پرداختی‌ها به وی که شامل سود مشارکت، ذخیره‌های احتیاطی برای ابطال کردن بیمه‌نامه قبل از موعد مقرر به علاوه حاشیه سود(بر مبنای فرضیه بهترین برآورد)

ب) سود انباشه بیمه‌گذاران بعد از تعیین سهم هزینه‌ها

در صورتی ‌که نتیجه حاصل تفاوت فاحشی با روش ارزش حاضر خالص بند الف نداشته باشد و تاثیر تغییرات در بدهی‌های بیمه عمر ناشی از تفاوت بین تجارب واقعی و فرضی باشد، در زمان ارائه گزارش باید در صورت درآمد کل به‌ عنوان درآمد یا هزینه درج شود.

۱۸- تعیین روش‌های اندازه‌گیری منافع، دارایی‌ها و بدهی‌های ناشی از قراردهای بیمه‌های زندگی باید به گونه باشد که ضمن پیروی از روش‌های تجویز شده استاندارد IFRS شفاف‌ترین تصویر را از نتیجه عملیات در اختیار استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی قرار دهد.

موارد فوق، مرتبط با حسابداری بیمه‌های عمر، از استانداردهای ترجمه شده استخراج شده است و بدیهی است برای بهره‌برداری از آنها به منظور تهیه استاندارد حسابداری بیمه‌های زندگی باید شرایط بازار بیمه کشور و سایر استانداردهای حسابداری در نظر گرفته شود.

با توجه به این موارد، شرکت‌های بیمه باید گزارش‌های مالی خود را بر اساس استاندارد گزارشگری بین‌المللی مالی IFRS  تهیه و ارائه کنند و با توجه به اینکه بر اساس استاندارد جدید شماره ۱۷ آن که در مورد شرکت‌های بیمه است، روش‌هایی برای گزارشگری حسابداری ویژه بیمه‌های زندگی ارائه شده است که می‌توان از آن برای تهیه استاندارد ملی بیمه‌های زندگی استفاده کرد.

نتیجه‌گیری

هرچند تدوین هرگونه استاندارد حسابداری در کشور برعهد سازمان حسابرسی و بر اساس نظر مراجع حرفه‌ای از جمله انجمن حسابداران خبره و جامعه حسابداران رسمی ‌است، ولی نباید این موضوع را فراموش کرد که هرگونه استاندارد برای حسابداری شرکت‌های بیمه باید بر اساس تجربیات بازیگران اصلی این صنعت تهیه شود، زیرا مبنای قانونی انجام عملیات حسابداری و ارائه نمونه صورت‌های مالی، صرفا مصوبه شورای عالی بیمه است.

بر این اساس تهیه رهنمودی ابتدایی برای رعایت موازین و استاندارهای بیمه‌های زندگی با استفاده از این پژوهش و سایر تحقیقات انجام شده توسط مراجع حرفه‌ای و تخصصی حسابداری با کمک متخصصین مالی صنعت بیمه تحت نظارت بیمه مرکزی بهترین راه برای دستیابی به یک استاندارد ملی در مورد حسابداری بیمه‌های زندگی است که تمامی ‌موازین گزارشگری بین‌اللملی را در برخواهد داشت و تصویری حقیقی و قابل اتکا‌ از نتایج عملیات مالی شرکت‌های بیمه در این رشته بیمه‌ای را ارائه خواهد کرد.