به گزارش اقتصادناب مسئولیت اجتماعی بیانگر یک مفهوم نسبتاً جدید در جوامع تجاری است که ایده مشارکت داوطلبانه شرکت‌ها در فعالیت‌های غیرسودده را ترویج می‌کند. این فعالیت‌ها شامل امورات فرهنگی، ورزشی، اقتصادی یا انواع دیگری از فعالیت‌ها که به مجموعه‌ای از افراد (و نه برای خود شرکت) سودرسانی داشته، است. بنابراین براساس این مفهوم، آن دسته از فعالیت‌های اجتماعی که به دلیل فشارهای خارجی (برای مثال حکم دادگاه) توسعه یافته باشد، در گروه مسئولیت اجتماعی قرار نمی‌گیرند.

یکی از ویژگی‌های مهم پدیده مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، ضرورت تجزیه و تحلیل قبل از تصمیم‌گیری‌های مهم است که مدیران به منظور به حداقل رساندن جوانب منفی و افزایش اثرات مثبت تصمیم، پیامدهای اجتماعی تصمیمات را به دقت مورد بررسی قرار می‌دهند. به خصوص اینکه روش‌های بررسی و تصمیم‌گیری باید در صورت امکان از نظر جنبه‌های اجتماعی ارزش بالایی داشته باشد. در حال حاضر صاحب‌نظران این موضوع در مورد پروسه مسئولیت اجتماعی و همچنین نقش شرکت‌های بازرگانی اختلاف نظر دارند که آیا شرکت‌ها صرفاً برخی نهادهای اقتصادی هستند که تنها هدف آنها سودآوری برای سهامداران است؟ یا اینکه اصطلاحاً اشخاص اجتماعی- اقتصادی هستند که ظاهراً به صورت خودخواهانه در رفاه جامعه نقش ایفا می‌کنند؟

الف) براساس تفکر کلاسیک اقتصادی (که برای اولین بار در قرن ۱۸ بیان شد)، سود کوتاه‌مدت باید تنها دغدغه شرکت‌های بازرگانی باشد به شرطی که محصولات و خدمات یک شرکت یا شرکت‌های دیگر نیازهای جامعه را به حد کافی پوشش داده باشند. به گفته آدام اسمیت (پدر تفکر کلاسیک اقتصادی)، آن «دست نامرئی» که موجب رفاه عمومی می‌شد، در اینجا کار می‌کند. به عبارت دیگر اسمیت عقیده داشت که رفاه عمومی زمانی می‌تواند ثابت باشد که تحت شرایط اقتصادی رقابتی حاصل شده باشد که در طی آن هر شرکتی منحصراً سعی می‌کند از منافع خود مراقبت کند (یعنی سود ایجاد کند). درنتیجه براساس این مفهوم، سودآوری کوتاه‌مدت و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها برابر است.

ب) با استفاده از مدل اجتماعی- اقتصادی رویکرد متفاوتی پیشنهاد شده است که براساس این رویکرد، شرکت‌ها به عنوان یک زیرسیستم (یا سیستم تابع) به همراه بسیاری دیگر در یک سیستم پیچیده اجتماعی- اقتصادی حضور دارند. طرفداران این ایده معتقدند که علاوه بر سهامداران یک شرکت (که بیشتر به دنبال سودآوری شرکت هستند)، گروه‌های بسیار زیادی از مردم با انتظارات متفاوت (گاهی به صورت واگرا) از فضای کسب‌وکار وجود دارند. این گروه‌ها ممکن است شامل کارمندان فعلی یا سابق، طلبکاران شرکت، تامین‌کنندگان، رقبا، موسسات دولتی و سازمان‌های غیرانتفاعی باشند. بنابراین شرکت‌هایی که به خصوص در زمینه تولید کالا فعالیت دارند، به طور دوره‌ای تجزیه و تحلیل پیچیده‌ای را از کلیه اشخاصی که ممکن است تحت تاثیر شرکت مربوطه قرار بگیرند (به صورت مثبت یا منفی)، انجام داده و بر روی اثرات واقعی هر موقعیت مطالعه می‌کنند.

مزایا و معایب مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها

به طور کلی علاوه بر کسب سود برای سهامداران، شرکت‌ها نقش مهمی در حمایت از اصل مسئولیت اجتماعی دارند که شامل موارد زیر است:

۱- بدیهی است که فعالیت شرکت‌ها دارای پیامدهای اجتماعی است. همچنین برخی افراد باور دارند که شرکت‌ها هم بخشی از راه‌حل و هم بخشی از مشکل هستند. زیرا شرکت‌ها مسئول برخی از مشکلات اجتماعی مانند بیکاری، تورم یا آلودگی هوا هستند.

۲- فضای کسب‌وکار از منابع مالی لازم برای حل مشکلات اجتماعی کنونی جهان برخوردار است. به‌طوری‌که شرکت‌ها با بهره‌گیری از یک منبع غنی فنی، مالی و انسانی این قدرت را دارند که راه‌حل‌های کاربردی مناسب برای حل مهم‌ترین مشکلات جامعه مدرن را شناسایی و اجرایی کنند. به عبارت دیگر، بدون حمایت جامعه، مشاغل نمی‌توانستند پیشرفت کرده و به سطح فعلی سود و توسعه کنونی برسند.

۳- یک جامعه بهتر به معنای فضای کسب‌وکار بهتر است. به‌طوری‌که شرکت‌ها می‌توانند در صورت سرمایه‌گذاری در جامعه، سودهای طولانی‌مدت کسب کنند زیرا با داشتن برخی توانایی‌ها و تلاش‌ها، مشکلات امروزی ممکن است به سود فردا تبدیل شود.

۴- اقدامات انجام‌شده در زمینه مسئولیت اجتماعی می‌تواند از دخالت دولت جلوگیری کند. به‌طوری‌که ممکن است مقامات دولتی قانونی تصویب کرده و شرکت‌ها را به سمت مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی مختلف تشویق کنند در صورتی که تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است. به عبارت دیگر، شرکت‌ها لزوماً باید در دستور کار فعالیت خود طیف کاملی از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را با پیامدهای متنوع، گسترده و عمیق در تمامی زمینه‌های زندگی روزمره درج کنند.

از طرف دیگر، ثابت شده که تنها وظیفه یک شرکت کسب سود است به‌طوری‌که مخالفان «جنبش مسئولیت اجتماعی» موارد زیر متذکر می‌شوند:

۱- حداکثر سود، استفاده از منابع شرکت‌ها را تضمین می‌کند. با خرید محصولات و خدمات مختلف در بازار (محصولاتی که به بهترین وجه پاسخگوی نیازها و انتظارات آنها هستند)، مصرف‌کنندگان مستقیماً تعیین می‌کنند که کدام شرکت‌ها در بازار زنده مانده و سود کسب می‌کنند و کدام شرکت از بین خواهد رفت.

۲- به عنوان شخص کاملاً اقتصادی، شرکت‌ها فاقد توانایی برای دستیابی به اهداف اجتماعی هستند. اگر مدیران شرکت‌های مختلف موظف باشند تمرکز خود را از اهداف اقتصادی فعالیت‌های روزانه با برخی اهداف اجتماعی تغییر دهند، ناکارآمدی قابل توجهی برای شرکت‌ها پیش‌بینی می‌شود.

۳- فضای کسب‌وکار در حال حاضر از قدرت کافی برخوردار است. با توجه به اینکه محیط کسب‌وکار تاثیر زیادی بر مکان و شیوه کار و زندگی ما می‌گذارد (چیزی که خریداری کرده و از آن استقبال می‌کنیم)، قدرت اجتماعی در دست اشخاص اقتصادی مختلف متمرکز نیست.

۴- از آنجایی که مدیران با رأی مردم انتخاب نمی‌شوند، مسئولیت آنها مستقیماً برعهده جامعه نیست. برنامه‌های اجتماعی که توسط شرکت‌های مختلف آغاز و پشتیبانی می‌شوند را می‌توان از مسیر اولیه کاملاً گردشی اداره کرد. زیرا مکانیسم‌های بازار آزاد این ظرفیت را دارد که اکثر کارآیی فعالیت‌های اقتصادی و همچنین عملکرد فعالیت‌های اجتماعی را کنترل کند.

در عین حال، طرفداران این مفهوم از این ایده حمایت می‌کنند که فعالیت‌هایی با پیامدهای اجتماعی باید به نهادهایی مانند خانواده‌ها، مدارس، سازمان‌های مذهبی، جوامع فرهنگی و نهادهای دولتی اختصاص یابد.

نقش شرکت‌های بیمه به سمت جامعه پایدار- چشم‌انداز ژاپنی

در ژاپن، سال ۲۰۰۳ به عنوان سال مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) معرفی شد. در طی ۱۶ سال گذشته، CSR به سرعت در جلسات رسمی ژاپن گسترش یافته است. سوال اینجاست که CSR برای یک شرکت بیمه در ژاپن چه مفهومی دارد؟ و چه کاری می‌تواند در جهت پایداری جامعه انجام دهد؟

پاسخ این است که شرکت بیمه می‌تواند از دانش و مهارت‌های خود به عنوان بیمه‌گذار برای ساختن یک جامعه کم‌کربن (استفاده حداقلی از منابع کربنی)، مقاوم در برابر تغییرات آب‌وهوایی و جامعه فراگیر استفاده کند؛ تعهدی بسیار بزرگی تا به امروز بشریت آن را تجربه نکرده است!

ایجاد انعطاف در جامعه

شرکت بیمه با استفاده از توانایی مدیریت بحران و فراهم کردن پوشش همه جانبه از خسارات بحران، نقش مهمی در ارتقای جامعه دارد. یکی از خدماتی که شرکت بیمه ارائه می‌دهد، سرویس مشاوره‌ای برای مدیریت پایدار تجارت (BCM) است. شرکت بیمه مشتریان خود را ترغیب می‌کند که قبل از انجام عملیات اصلی، از طریق یک برنامه پایدار تجارت برای انواع خسارت آن آماده شوند.

در فاجعه بزرگ یازدهم مارس، به دنبال زمین‌لرزه بزرگ و سونامی در توکیو، نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر جان باخته یا ناپدید شدند. پس از این فاجعه بی‌سابقه در تاریخ، شرکت سامبو ژاپن تمام تلاش خود را برای پرداخت بیمه زلزله به مشتریان خود در سریع‌ترین زمان ممکن انجام داد. شرکت سامبو ۱۲ دفتر مقابله با زلزله تاسیس کرده و بیش از ۳ هزار کارمند برای پرداخت سریع مطالبات مردم به این ستادها اعزام کرد. همچنین به ماموران آموزش‌ندیده در مناطق آسیب‌دیده رسیدگی کرده و بیش از ۱.۴ میلیون ایمیل مستقیم و ۸۰ هزار بازدید و تماس انجام داده است.

درنتیجه طی دو ماه، تقریباً ۸۰ درصد و تا پایان ماه سپتامبر، ۹۸ درصد مطالبات تسویه شدند. تخمین زده می‌شود که مجموع خسارات ناشی از زلزله که توسط شرکت‌های بیمه تحت پوشش قرار گرفت، ۱۱۵۳ میلیارد ین باشد.

بیمه زلزله در ژاپن توسط شرکت‌های بیمه خصوصی که مسئول انجام بیمه اتکایی توسط دولت هستند، اداره می‌شود. به لطف طرح بیمه اتکایی با دولت ژاپن (مشارکت ارگان دولتی و خصوصی)، بیمه‌گرهای ژاپنی از نظر مالی آسیب جدی ندیدند و این امکان را برای شرکت‌های بیمه مهیا کرد تا به افراد آسیب‌دیده کمک مالی فراهم کند.

مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در بیمه سامبو ژاپن

شرکت سامبو ژاپن سابقه طولانی در مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها دارد. در سال ۱۹۹۲، شرکت سامبو اولین موسسه مالی ژاپن بود که اداره محیط زیست جهانی را تاسیس کرد و برای ارتقای پایداری جامعه فعالیت‌های مختلفی انجام داد. همچنین در سال ۱۹۹۷ اولین موسسه مالی ژاپن بود که مجوز ISO14001 را دریافت کرد. این شرکت به صورت عمومی متعهد شده است تا انتشار گاز دی‌اکسید کربن خود را کاهش دهد. هدف آنها کاهش ۵/۴۰ درصدی گاز دی‌اکسید کربن تا سال ۲۰۲۰ و ۵۶ درصدی آن تا سال ۲۰۵۰ است.

همچنین شرکت سامبو محصولاتی برای جبران خسارات آلودگی محیط زیست، آلودگی خاک و سایر خطرات زیست‌محیطی دارد. آنها این محصولات را برای ترویج انرژی باد، انرژی خورشیدی و سایر انرژی‌های تجدیدپذیر به فروش می‌رسانند. محصولات بیمه اتومبیل آنها تخفیف‌هایی را به خودروهای سازگار با محیط زیست ارائه می‌دهند و همچنین سیاست‌هایی دارند که صاحبان خانه را به بازسازی خانه‌ها و سازگار کردن آنها با محیط زیست ترغیب می‌کنند.

مشاغل بیمه اتومبیل مشتریان را ترغیب می‌کنند که هنگام تعمیر اتومبیل از قطعات بازیافت شده پس از تصادف مجدداً استفاده کنند. همچنین آنها برنامه تبلیغاتی دارند تا از طریق آن بتوانند روی بهتر شدن رفتار راننده با شعارهای «رانندگی سالم» و «رانندگی ایمن» تاثیرگذار باشند. سازمان ECO fund (صندوق حمایت از پروژه‌های حفاظت از محیط زیست) برای تمرکز بر محیط زیست، فروش محصول سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولانه (SRI) را در سال ۱۹۹۹ آغاز کرد.

مشاغل فراگیر

توسعه پایدار نه تنها به معنای ارتقای برابری بین نسل حاضر و نسل‌های آینده است، بلکه شامل تلاش برای تامین برابری در بین نسل حاضر با باریک کردن شکاف اقتصادی و طبقاتی می‌باشد. شرکت سامبو ژاپن همواره تلاش کرده است تا با استفاده از مشاغل فراگیر به کاهش فقر در کسب‌وکارهای اصلی کمک کند. برای مثال، مناطق روستایی شمال شرقی در کشور تایلند تحت تاثیر تغییرات آب‌وهوایی قرار گرفته‌اند. شرکت سامبو برای کمک به کشاورزان مزارع برنج (که به دلیل خشکسالی خسارات زیادی متحمل شده‌اند)، یک محصول بیمه آب‌وهوایی را که با شاخص بارندگی تنظیم شده است، تهیه کرده و در سال ۲۰۱۰ به بازار عرضه کرد. چنین محصولاتی می‌تواند به تثبیت درآمد کشاورزان آسیب‌پذیر تایلندی که مستعد ابتلا به بلایای طبیعی هستند، کمک کند.

PFA به عنوان یک قانون طلایی

مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها نوعی نوآوری و تصمیمی برای تغییر و تبدیل شرکت به یک نهاد تجاری مسئول است که با در نظر گرفتن انتظارات ذی‌نفعان آن انجام می‌شود. در اکتبر سال ۲۰۱۱، اصول اولیه فعالیت‌های مالی برای دستیابی به یک جامعه پایدار (PFA) توسط موسسات مالی ژاپنی راه‌اندازی شد. راه‌اندازی این اصول یک اقدام داوطلبانه بود و تاکنون بیش از ۱۵۰ امضاءکننده را ترغیب کرده تا محصولات و خدمات پایدار را در سطح گسترده‌ای از مشاغل مالی خود توسعه دهند. PFA نوعی قانون طلایی برای موسسات مالی ژاپنی از جمله شرکت‌های بیمه است تا استراتژی خود را به سمت توسعه پایدار تنظیم کنند.

CSR در صنعت بیمه روسیه

برای شرکت‌های بیمه روسیه عامل اصلی توسعه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، فرآیند جهانی‌سازی است. در حال حاضر که تعداد بسیار کمی از بیمه‌گران به پایداری مالی اهمیت می‌دهند، با این حال چندین شرکت برنامه‌های اجتماعی خود را برای حمایت از جامعه آغاز می‌کنند. به‌طوری‌که در اهدای جایزه سال به شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی در روسیه فقط یک شرکت بیمه در سال ۲۰۱۰ آن را دریافت کرد.

از آنجایی که بیمه به طور طبیعی نوعی فعالیت اجتماعی تلقی می‌شود، از این رو شرکت‌های بیمه متوجه اهمیت خود برای حمایت از مردم و مشاغل اقتصادی می‌شوند. همچنین سیستم بیمه پزشکی اجباری روسی شامل بسیاری از بیمه‌گران می‌شود که بدون پرداخت هزینه برای خدمات پزشکی، عملکرد پایدار کلینیک‌ها در سراسر کشور را تامین می‌کنند.

شرکت بیمه Rosno با همکاری سازمان‌های مردم نهاد و غیردولتی در زمینه آموزش ذی‌نفعان همکاری می‌کند. به طور کلی، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در روسیه به عنوان یک نوع فعالیت بشردوستانه شناخته می‌شود. با چنین مفهومی، شرکت‌های بیمه روسی، بنیادهای خیریه مختلفی را در روسیه تامین می‌کنند. ویژگی مهم CSR روسیه این است که به عنوان کارفرمای مسئول عمل می‌کند. شرکت بیمه Rosno در سال ۲۰۱۰ به عنوان یکی از کارفرمایان مورد علاقه برای متخصصان جوان انتخاب شد. پرداختن به برخی از مسائل زیست‌محیطی، نوآوری جدید بیمه‌گذاران در روسیه است.

اگرچه شرکت‌های بیمه ژاپنی و روسی، پیش‌شرط‌های مختلفی برای اجرای مدیریت مسئولیت اجتماعی دارند، اما هر دو مورد از نظر تاثیر جهانی بر این صنعت خوب عمل کرده‌اند. اما تمام چالش‌های مشارکت در پایداری جامعه هنوز توسط بیمه‌گذاران برطرف نشده است. به نظر می‌رسد که دوره بهبودی بعد از بحران برای پیشرفت بیشتر «مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها» در کشورهای همسایه بهتر باشد.

مسئولیت اجتماعی شرکت‌های بیمه در شرایط بحران

در اینجا مواردی وجود دارد که شرکت‌های بیمه می‌توانند برای کمک به کارمندان خود، تامین‌کنندگان کوچک، ارائه‌دهندگان خدمات درمانی و جوامع خود در شرایط بحران کنونی انجام دهند:

کارمندان

کارهایی که شرکت‌ها برای کمک به کارمندان اخراج شده خود انجام می‌دهند (حتی بالاتر از حد نیازها و انتظارات کارمندان)، موجب یادآوری و بازپرداخت در افزایش وفاداری، بهره‌وری بالا و سودآوری معتبر پایدار خواهد شد.

ادامه پرداخت دستمزد، حتی با مبلغ کمتر از پرداخت قبلی، یک گزینه است. شرکت‌های بزرگی مانند والمارت، مایکروسافت، اپل و لیفت همه متعهد شدند که حداقل برای دو هفته اول تعطیلات (ناشی از بحران کرونا) برای کارگران روزمزد، پرداختی داشته باشند. این پرداختی نه تنها به عنوان مسئولیت شرکت‌ها ضروری است، همچنین به طور قابل توجهی هزینه‌های استخدام مجدد کارمندان را هنگام بازگشت اقتصاد به حالت عادی کاهش می‌دهد.

به احتمال زیاد، تعدادی بسیار کمی از کارمندان شرکت به مراقبت‌های پزشکی احتیاج دارند اما اگر بیمه‌ای نداشته باشند، می‌تواند باعث ورشکستگی آنها شود. از این رو، شرکت‌ها باید برای تامین هزینه‌های پزشکی کلیه کارمندان بیمه نشده تلاش کنند.

تامین‌کنندگان کوچک

شرکت‌ها به تامین‌کنندگان کوچک خود پیش‌پرداخت ارائه می‌دهند و کالاهایی را که هنگام بازگشت به خط تولید نیاز ضروری دارند، نقدی حساب می‌کنند. این امر معادل خرید کارت‌های هدیه برای نگهداری از فروشگاه محلی شما در تجارت است.

ارائه‌دهندگان خدمات درمانی

برخی از نقاط جهان با کمبود شدید تجهیزات پزشکی اساسی مواجه است اما به عنوان شرکت جهانی شما در هر مکانی به منابع دسترسی خواهی داشت. برای مثال، نیاز به ماسک در چین و کره‌جنوبی کاهش یافته درحالی‌که هنوز در ایالات متحده و اروپا این کمبود رو به رشد است. شرکت‌ها باید منابع مورد نیاز را از مناطق بی‌نیاز (مانند چین و کره‌جنوبی) خریداری کرده و به مناطق دارای نیاز ضروری (مانند آمریکا و اروپا) ارسال کنند. آنها باید تمام چیزی که ممکن است برای مردم کمک‌کننده باشند، خریداری و ارسال کنند تا خسارات جامعه را به حداقل برساند.

جوامع

 شرکت‌های بزرگ باید از بنیادهای خود برای کمک به ضدعفونی مواد غذایی، ایجاد کلینیک‌های رایگان و سایر امکانات مردم نهاد برای رفع نیازهای فوری جوامعی که در آن فعالیت دارند، استفاده کنند. هیچ کسی انتظار ندارد که شرکت‌های بزرگ مجبور به انجام اقدامات خارق‌العاده برای کمک به بسیاری از ذی‌نفعان خود باشند، اما گام‌های جسورانه و خلاقانه‌ای که شرکت‌های بیمه امروز برای ارائه کمک‌های فوری برداشته‌اند، میراث آینده آنها را تعریف می‌کند.