بررسی مقایسه‌ای عملکرد شرکت‌های بیمه در سال ۹۸

به گزارش اقتصادناب به نقل از بیمه داری نوین در این گزارش به بررسی عملکرد شرکت‌های بیمه خصوصی در سال ۹۸، تغییرات آنها نسبت به سال ۹۷ و مقایسه عملکرد آنها با یکدیگر می‌پردازیم.

براساس آمارهای منتشر شده در سامانه کدال بورس، شرکت بیمه دی با مانده دارایی حدود ۸۹ هزار میلیارد ریال بیشترین مانده دارایی را در بین شرکت‌های خصوصی بیمه‌ای به خود اختصاص داده و در این زمینه همچون سال گذشته گوی سبقت را از شرکت‌ها خصولتی(البرز، آسیا و دانا) ربوده است.

در این رده‌بندی شرکت بیمه پاسارگاد نیز در رتبه دوم قرار دارد. با این روند، عقب افتادن شرکت‌های بیمه بزرگی همچون آسیا، دانا و البرز از شرکت‌های بیمه خصوصی در سال‌های آینده دور از انتظار نیست. (به دلیل عدم انتشار صورت‌های مالی سالانه اطلاعات مربوط به مانده دارایی‌های شرکت بیمه ملت مربوط به پایان آذرماه ۹۸ است).

اما آنچه از میزان کمی دارایی‌های یک شرکت به ویژه در صنعت بیمه مهمتر است، کیفیت دارایی‌ها یا به عبارتی ترکیب دارایی‌های آن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم سرمایه‌گذاری‌ها (اعم از کوتاه‌مدت و بلندمدت) با حدود ۳۱ درصد بیشترین سهم از دارایی شرکت‌های بیمه را به خود اختصاص داده که این رقم نسبت به سال قبل با افزایش حدود یک درصدی همراه شده است. هر چند کیفیت سرمایه‌گذاری‌ها، تفکیک این دارایی‌ها به طبقات مختلف (سپرده بانکی، اوراق درآمد ثابت، سهام و…) و تطابق آن با سبد بیمه‌ای شرکت‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که می‌تواند در گزارشات بعد مورد بررسی قرار گیرد.

در نقطه مقابل سهم مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان حدود ۳۰ درصد بوده که این عدد نسبت به سال قبل با افت یک درصدی همراه شده است. این عدد در هر شرکت نشان‌دهنده آن است که شرکت با وجود تعهد (یا حتی تحقق) پرداخت خسارت حق بیمه‌ای دریافت نکرده حال آن که باید حق بیمه را در زمان انعقاد قرارداد بیمه دریافت می‌کرده و از محل سرمایه‌گذاری آن خسارات احتمالی را پرداخت می‌کرد.  این موضوع باعث شده تا بسیاری از شرکت‌ها بخشی از خسارات را از محل منابع داخلی خود پرداخت کنند که همین امر موجبات کاهش سود یا زیان‌آوری آنها را فراهم آورد. هر چند در سال ۹۸ وزن این طبقه در سبد دارایی‌های شرکت‌های بیمه کاهش یافته اما وزن همچنان بسیار بالاست. دارایی‌های ثابت مشهود (مثل زمین و ساختمان)، نیز از دیگر حساب‌هایی است که باعث شده در برخی از شرکت‌ها سبد دارایی‌ها غیرمولد شده و شرکت نتواند از منابع در اختیار خود استفاده کند. رشد قیمت املاک در سال‌های اخیر فرصت بسیار مناسبی برای شرکت‌ها بود تا بتوانند با فروش املاک مازاد خود علاوه بر شناسایی سود سرمایه‌گذاری از دارایی‌های خود را پویاتر کنند؛ با این حال بسیاری از آنها از فرصت پیش آمده بهره‌ای نبردند. سایر حساب‌های دریافتنی و موجودی نقد نیز دیگر اقلام مهم دارایی‌ها در شرکت‌های بیمه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند.

براساس آمار اعلام شده از سوی بیمه مرکزی، مبلغ حق بیمه تولیدی کل صنعت بیمه در سال ۹۸ رقمی در حدود ۵۹۱ هزار میلیارد ریال بوده است و بدین ترتیب رشد حق بیمه تولیدی نسبت به سال گذشته در حدود ۸/۳۵ درصد است. در این میان بیمه ایران همچنان با سهم حدود ۳۱ درصدی پیشتاز است. نمودار ۳ سهم هر شرکت از بازار حق بیمه کشور در سال ۹۸ را به تصویر کشیده است. در میان شرکت‌های بیمه خصوصی و خصولتی، رتبه نخست میزان حق بیمه دریافتی با حدود ۱۰ درصد همچنان در اختیار شرکت بیمه آسیاست. شرکت‌هایی که سهم آنها زیر یک درصد بوده به عنوان سایر نمایش داده شده‌اند.

با این همه بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، آهنگ رشد حق بیمه دریافتی در شرکت‌های بیمه خصوصی از شرکت‌های بیمه خصولتی بیشتر بوده است. شرکت بیمه زندگی خاورمیانه کمترین میزان از حق بیمه دریافتی در میان شرکت‌های بیمه را داشته است. با این حال این شرکت رتبه دوم را به لحاظ نرخ رشد حق بیمه در میان شرکت‌های گروه داشته است. رتبه نخست از این حیث در اختیار شرکت بیمه حکمت صباست.

همچنین آمار‌ها نشان می‌دهد در سال ۹۸ شرکت‌های بیمه، حدود ۷۹ درصدی از حق بیمه دریافتی خود را به صورت مستقیم نزد خود نگاه داشته و حدود ۲۱ درصد دیگر از آن را اتکایی کرده‌اند. این در حالی است که درصد نگهداری در سال ۹۷ حدود ۸۵ درصد بوده است. در این بین شرکت بیمه دی بیش از ۸۰ درصد از دارایی‌های خود را اتکایی کرده این در حالی است که سهم حق بیمه واگذاری اتکایی از سوی شرکت‌هایی همچون بیمه حافظ تنها، حدود ۱۲ درصد بوده است.

نسبت خسارت یکی از اصلی‌ترین معیار‌های ارزیابی شرکت‌های بیمه به شمار می‌رود که نشان می‌دهد این شرکت‌ها چه میزان از حق بیمه دریافتی خود طی یک دوره را به عنوان خسارت پرداخت کرده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد شرکت بیمه حافظ با نسبت خسارت بیش از ۹۰ درصدی ضعیف‌ترین عملکرد را در بین شرکت‌های بیمه خصوصی در سال ۹۸ داشته است. در سوی مقابل نیز سه شرکت بیمه زندگی خاورمیانه، و بیمه پاسارگاد بهترین عملکرد را در مقایسه با سایر شرکت‌ها داشته‌اند.

برای مقایسه عملکرد شرکت‌ها در حوزه بیمه‌گری، از معیار حاشیه سود عملیات بیمه‌ای استفاده شده است. در این زمینه (بدون توجه به عملکرد شرکت در زمینه سرمایه‌گذاری) شرکت‌های خاورمیانه، آرمان و حافظ سرآمد گروه بوده‌اند. این در حالی است که عملیات بیمه‌ای کارآفرین، ما و رازی با زیان همراه بوده است.

در بخش سرمایه‌گذاری‌ها (بدون در نظر گرفتن عملیات بیمه‌ای شرکت) فارغ از بازدهی بیش از صددرصدی بیمه رازی چهار شرکت بیمه تجارت نو، آرمان، سینا و معلم با کسب بازده بیش از ۴۰ درصدی از سرمایه‌گذاری‌های خود در سال ۹۸ عملکرد بهتری نسبت به سایر شرکت‌ها داشته‌اند. (مبنای محاسبات انجام‌شده در این بخش میانگین مانده سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت شرکت‌ها در طول سال و جمع درآمدهای حاصل‌شده از محل ذخایر فنی و سایر سرمایه‌گذاری‌ها بوده است). بررسی جزئیات نحوه کسب درآمد سرمایه‌گذاری‌ها نیاز به انتشار صورت‌های مالی تفصیلی شرکت‌ها داشته که این امر هنوز برای بسیاری از آنها محقق نشده است. با این حال بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد در سال ۹۸ میانگین سود سپرده اعطایی به مبالغ بزرگ از سوی بانک‌ها حدود بین ۲۰ تا ۲۲ درصد بوده لذا کسب بازدهی کمتر از اعداد فوق در بخش سرمایه‌گذاری‌های از سوی شرکت‌های بیمه اندکی سوال‌برانگیز است. در سوی مقابل درصدی‌های بازدهی بالا نیز ممکن است از محل فروش دارایی‌ها به دست آمده باشد که این موضوع نیز به دلیل عدم تکرار شوندگی از کیفیت سودآوری شرکت می‌کاهد.

در کنار امور مربوط به بیمه‌گری و سرمایه‌گذاری که دو حوزه مهم در صنعت بیمه به شمار می‌روند شرکت‌های بیمه همچون شرکت‌های فعال در دیگر صنایع هزینه‌هایی تحت عنوان عمومی، اداری و پرسنلی دارند که نوسانات در این هزینه‌ها عمدتا به هنر مدیریت مدیر شرکت مربوط می‌شود. برای تعدیل رقم این هزینه نسبت به اندازه متفاوت شرکت‌ها، این عدد عمدتا به صورت درصدی از درآمد اصلی شرکت (در صنعت بیمه حق بیمه دریافتی) سنجیده می‌شود. مقایسه شرکت‌های صنعت بیمه در سال ۹۸ نشان بیمه خاورمیانه حدود ۴۵ درصد از حق بیمه دریافتی خود را صرف هزینه‌های عمومی و اداری کرده که با توجه به نوپا بودن شرکت قابل قبول است. در بین دیگر شرکت‌ها ثبت عدد حدود ۳۰ درصدی برای شرکت بیمه حافظ اندکی تامل‌برانگیز است. در نقطه مقابل بیمه دی تنها با اختصاص حدود ۲ درصدی از حق بیمه دریافتی خود به هزینه‌های عمومی و اداری بهترین عملکرد را در این زمینه داشته است.

مجموع عملکرد شرکت‌های بیمه در حوزه عملیات بیمه‌ای و سرمایه‌گذاری با لحاظ کردن هزینه‌های عمومی و اداری وسایر درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی به سود یا زیان خالص منجر می‌شود. آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۸، چهار شرکت بیمه خاورمیانه، پاسارگاد، تجارت نو و آرمان با ثبت حاشیه سود خالص بیش از ۱۰ درصدی بهینه‌ترین عملکرد را نسبت به حق بیمه‌های جذب شده خود داشته‌اند؛ هرچند این میزان حاشیه سود در مقابل حاشیه سود خالص بسیاری از شرکت‌های فعال در سایر صنایع بسیار پایین‌تر است. در سوی مقابل شرکت‌ها بیمه حکمت تنها شرکتی است که حاشیه سود منفی در سال ۹۸ به ثبت رسانده‌اند.

با احتساب عملکرد شرکتها در سال ۹۸ و در پایان این سال، پنج شرکت بیمه حکمت، حافظ، آرمان، میهن و رازی دارای زیان انباشته هستند که از میان آنها تنها شرکت بیمه حافظ در شمول ماده ۱۴۱ اصلاحیه قانون تجارت قرار دارند. شرکت بیمه سینا توانسته است با سودآوری در سال ۹۸، زیان انباشته خود را به سود تبدیل کند.

هرچند در گزارش‌های بعدی به بررسی اجمالی شرکت‌ها به صورت جداگانه می‌پردازیم اما آنچه از عملکرد شرکت‌ها دیده می‌شود در صنعت بیمه در سال ۹۸ شاهد تحولات قابل توجهی بود که برای برخی شرکت‌ها مبارک و برای برخی ناخوشایند بود.

رشد قابل توجه برخی شرکت‌ها در زمینه دارایی‌ها و حق بیمه دریافتی و سودآوری، فروش برخی دارایی‌های مازاد، بهره‌گیری از لجام‌گسیختگی بازار ارز، کسب بازده‌های متفاوت از سرمایه‌گذاری‌ها و… تنها گوشه‌ای از این تحولات است. با این وجود بررسی‌ها نشان می‌دهد هرچند عملیات بیمه در بسیاری از شرکت‌ها زیان‌ده بوده اما برخی از آنها توانسته‌اند از طریق عملیات سرمایه‌گذاری، عملکرد خود را سودده کنند.

به لطف سرمایه‌گذاری‌ها تعداد شرکت‌های زیان‌ده (در بین بیمه‌های خصوصی) از ۴ مورد در سال ۹۷ به یک مورد در سال ۹۸ کاهش یافته است. بسیاری از تحولات روی داده در سه ماهه سال ۹۹ نیز فرصت طلایی بسیاری پیش روی مدیران صنعت بیمه بوده است که باید منتظر ماند و دید که این تحولات برای کدام شرکت‌ها خوشایند و برای کدام شرکت‌ها نامطلوب و زیانبار بوده است.