کیک کوچک بیمه و این همه دردسر

به گزارش اقتصادناب مشعلچی، مدیر عامل بیمۀ کوثر می‌گوید: من دو کلان‌ریسک صنعت بیمۀ ایران را پایین بودن ضریب نفوذ بیمه و عدم ارتقاء فرهنگ بیمه می‌دانم که پس از اینها ریسک کمبود نیروی انسانیِ متخصص، ریسک فناوری اطلاعات، ریسک مطالبات معوق و نقدینگی و ریسک اعتبار از دیگر ریسک‌های چالش‌برانگیز است.

وی در عین حال ولع سهم بازار در شرکت‌های بیمه را ناشی از کوچک بودن کیک صنعت بیمه می‌داند که سبب شده است قانون اعداد بزرگ به درستی محقق نشود و ارزیابی ریسک‌های اساسی در سایۀ غفلت قرار بگیرد.

* ریسک‌سنجی در صنعت بیمه را چگونه ارزیابی می‌کنید و به چه نکاتی بیشتر باید توجه شود؟

اولین و مهم‌ترین مسئله نگاه مبنایی، مدیریت شرکت‌های بیمه به مقوله ارزیابی ریسک است. در بیمه کوثر در بخش هیئت مدیره و هیئت عامل، نگاه استراتژیکی به مقوله ارزیابیِ ریسک وجود دارد، به طوری که ارزیابی ریسک، ساختارمند شده است، کمیته‌های مدیریت ریسک و جلسات ساماندهی‌شده برگزار می‌شود و حاصل این نهادینه کردن و ساختارسازیِ مدیریت ریسک در صورت‌های مالی شش ماهه اول ۹۸ نمایان شد به طوری که از زیان به سودآوری رسیدیم؛ زیرا به محاسبات فنی و ارزیابی ریسک توجه شد. بیمه کوثر هر ساله با رویکرد مدیریتی، همایش‌های سالانه مدیریت ریسک را برگزار می‌کند تا مشخص شود که این مقوله تبلیغاتی و نمایشی نیست؛ بلکه عملیاتی و الزام‌آور است. ما به این سمت حرکت کردیم و نتایج عملیاتی آن را هم در شش ماهه اول سال ۹۸ دیدیم.

* آقای مشعلچی، در سپهر اقتصاد کلان کشور چه ریسک‌هایی است که صنعت بیمه را به نوعی تهدید می‌کند و این صنعت باید برای آنها راهکار و برنامه داشته باشد؟

قبل از بررسی ریسک‌های بیمه باید به یک اصل زیرساختی یعنی فرهنگ و افزایش ضریب نفوذ بیمه توجه کنیم. در حال حاضر مشکل اصلی صنعت بیمه کاهش ضریب نفوذ بیمه و ضعف فرهنگ بیمه در جامعه است که برای صنعت بیمه به چالش مبدل شده است؛ وقتی ضریب نفوذ، یک‌دهم تا یک‌پنجم کشورهای توسعه یافته است پرداختن به سایر ریسک‌ها مقداری عرض بر اصل موضوع می‌شود. اصل موضوع را باید در ابتدا ریشه‌یابی کرد و برای آن راهکار اندیشید؛ چرا که به دلیل پایین بودن ضریب نفوذ بیمه قانون اعداد بزرگ به معنای واقعی محقق نمی‌شود؛ به همین دلیل برخی مسائل که عرض بود نمود بیشتری می‌یابد نمونه آن ریسک مربوط به منابع انسانی است که امروز در صنعت بیمه چالش‌آفرین شده است؛ وقتی ضریب نفوذ بیمه کم باشد علی‌القاعده نیروی انسانیِ تربیت‌شده هم کم است؛ چرا که شناختی واقعی از صنعت بیمه در اقتصاد کلان و جامعه وجود ندارد. از طرفی قطعاً وقتی خسارات قابل توجه باشند؛ چون قانون اعداد بزرگ به معنای واقعی حاکم نیست ریسک‌های عملیاتی نیز تهدیدآمیز می‌شود در این راستا بیمه‌گری در کشور ما به یک پروسه زیان‌آور تبدیل شده است؛ زیرا قانون اعداد بزرگ حاکم نیست، ضریب نفوذ پایین است و بعضاً خسارت‌هایی هم که وارد می‌شود، سبب زیان‌آور شدن عملیات بیمه‌ای می‌شود.

من دو کلان ریسک صنعت بیمه ایران را پایین بودن ضریب نفوذ بیمه و عدم ارتقاء فرهنگ بیمه می‌دانم که پس از اینها ریسک کمبود نیروی انسانی متخصص، ریسک فناوری اطلاعات، ریسک مطالبات معوق و نقدینگی و ریسک اعتبار از دیگر ریسک‌های چالش‌برانگیز است.

* شما به عنوان مدیر یک بنگاه اقتصادی برای افزایش ضریب نفوذ بیمه چه اقدام عملیاتی را در دستور کار قرار دادید؟

در نمایشگاه بورس، بانک و بیمه از نخستین جشنواره فرهنگی، هنری صنعت بیمه رونمایی کردیم که این اقدام با تعاملات گسترده و همکاری بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران میسر شد در واقع تلاش کردیم به عنوان اولین شرکت بیمه به مقوله ارتقاء فرهنگ بیمه نگاه عملیاتی داشته باشیم و پیش‌بینی می‌کنم تداوم برگزاری این جشنواره‌ها و ورود گروه‌های مرجع اجتماعی به توسعه فرهنگ بیمه کمک خواهد کرد و در نهایت منجر به افزایش ضریب نفوذ بیمه خواهد شد.

شما تصور می کنید؛ اگر ضریب نفوذ بیمه افزایش یابد و قانون اعداد بزرگ به معنای واقعی در صنعت پیاده‌سازی شود صنعت بیمه با وضعیت موجود و همین سرمایه‌های اندک شرکت‌های بیمه، توانایی پوشش ریسک‌های گسترده در ایران را دارد؟

اصلاً چاره‌ای جز این نداریم، به هر حال وقتی ضریب نفوذ افزایش می‌یابد، شرکت‌های بیمه توانایی تطابق خود با وضع جدید و از جمله ضرورت افزایش سرمایه را پیدا می‌کنند. مشکل فعلی ما این است که پرتفوی صنعت بیمه محدود و کوچک است همین امر سبب می‌شود به ریسک‌های مهم که در بالا اشاره شد توجه نشود. شرکت‌های بیمه عمدتاً در شرایط فعلی برای کسب سهم بیشتری از این بازار محدود تلاش می‌کنند تا به هر ترتیبی ریسک‌های موجود را پوشش دهند و سهم بازار خود را افزایش دهند در این راستا کمتر به ریسک‌های مهم مثل نقدینگی، مطالبات و … توجه می‌شود. در حال حاضر بسیاری از بیمه‌گذاران به شرکت‌های بیمه بدهکارند و حتی بدهکاری آنها بعضاً سنواتی شده است. در حالی که در قبال دریافت خدمت، پولی به بیمه‌گر پرداخت نمی‌شود؛ اما جالب است که باز هم برای پوشش بیمه‌نامه‌های جدید از سوی بیمه‌گران، رقابت شدیدی وجود دارد؛ به عبارتی به‌رغم اینکه این پرتفوهای زیان‌آور، ریسک مطالبات و نقدینگی دارد، شرکت‌ها رقابت‌های شدید و بعضاً مخرب برای جذب بازار دارند.  این امر بیانگر آن است که چون ضریب نفوذ بیمه کم است پس چاره‌ای نیست که این ریسک به هر ترتیبی پوشش داده شود تا از این بازار کوچک، سهم بیشتری نصیب بیمه‌گر شود؛ اما وقتی ضریب نفوذ افزایش یابد برای بیمه‌گر قدرت انتخاب در پذیرش ریسک وجود خواهد داشت، پیاده‌سازی اصول ارزیابی ریسک، فنی‌تر صورت خواهد گرفت، مدیریت ریسک به معنای واقعی، قابلیت پیاده‌سازی خواهد داشت؛ اما تأکید می‌کنم با وجود بازار کوچک صنعت بیمه به دلیل پایین بودن ضریب نفوذ بیمه در شرایط فعلی مدیریت ریسک به مسئله‌ای فرعی تبدیل شده است.

* اکوسیستم صنعت بیمه را از منظر ریسک کسب و کار در شرایط فعلی چطور ارزیابی می‌کنید؛ البته در خلال صحبت‌های‌تان اشاره کردید؛ اما لطفاً بیشتر توضیح دهید که چرا در اغلب شرکت‌های بیمه ولع سهم بازار وجود دارد؛ حتی تمرکز بر سهم بازار بیشتر سبب شده تا روح سندیکایی نیز بر تنها تشکل صنفی قانونی جریان نداشته باشد؟

اکوسیستم صنعت بیمه قطعاً تابعی از اکوسیستم کلان کشور است در تمام جهان نیز همین‌طور است؛ وقتی اقتصاد کلان دچار تغییر شود و مؤلفه‌هایش ناپایدار شود؛ طبیعتاً بر صنعت بیمه تأثیر می‌گذارد. موضوع دیگر اقتصاد خانوارهاست که به شدت بر کسب و کار بیمه‌ای اثرگذار است؛ چرا که در شرایط اقتصادی ناپایدار بیمه به عنوان هزینه اصلی در سبد خانوار دیده نمی‌شود و اولویت‌های آخر است؛ حتی بیمه‌نامه درمان که از مهم‌ترین پوشش‌های بیمه‌ای است بعضاً در اولویت‌های آخر سبد خانوار قرار دارد یا حتی در بیمه‌نامه شخص ثالث که اجباری است همچنان کم‌بیمه‌گی وجود دارد؛ بنابراین به‌رغم تبعیت کسب و کار بیمه از وضعیت اقتصاد کلان و معیشت خانوارها ما همچنان در صنعت بیمه چالش‌ها و عقب‌ماندگی‌های جدی داریم.

* آیا بحث افزایش ضریب نفوذ با توجه به چالش‌های فعلی که در اقتصاد کلان و معیشت خانوارها وجود دارد کار صنعت بیمه برای ارتقاء ضریب نفوذ بیمه و تحقق برنامه‌های ششم توسعه را سخت نمی‌کند؟

قطعاً خیلی سخت خواهد بود و معتقدم در ساز و کار بیمه‌ای حاکمیت باید وارد میدان شود؛ اگر بخواهیم در برخی حوزه‌ها تمام بار پرداخت حق بیمه را به دوش مردم بیندازیم در این شرایط کار سخت  می‌شود؛ اما اگر دولت، وزارتخانه‌ها، بخش‌های خدمات رفاهی، نهادها، تشکل‌های صنفی و … وارد عمل شوند مثل بیمه سلامت، شرایط بدون شک تسهیل می‌شود. معتقدم؛ فرهنگ بیمه و افزایش ضریب نفوذ بیمه وظیفه حاکمیت است متأسفانه نگاه حاکمیت به مردم یا نگاه حمایتی صرف است یا اینکه در برخی حوزه‌ها مثل بیمه عمدتاً بی‌توجهی می‌شود.

* راهکار چیست؟

معتقدم، باید حالت بینابینی وجود داشته باشد؛ یعنی مثلاً دوسوم حق بیمه در برخی رشته‌ها به ویژه رشته آتش‌سوزی، سیل، زلزله و … را دولت پرداخت کند و هر کسی که پوشش‌های بیشتری خواست خودش خریداری کند.

ایران، کشور حادثه‌خیزی است و در سال‌های گذشته نیز شاهد حوادث طبیعی جبران‌ناپذیری بودیم؛ اما متأسفانه همچنان دولت ورود پنکرده و نمونه آن هم بلاتکلیفی صندوق بیمه حوادث طبیعی است.

* پس به اعتقاد شما برای افزایش ضریب نفوذ بیمه و اینکه هم مردم منتفع شوند و هم شرکت‌های بیمه بازرگانی پویاتر شوند در بزنگاه‌های خاصی ورود حاکمیت ضروری است؟

در همه دنیا این‌گونه است، دو نوع نگاه برای افزایش رفاه عمومی شهروندان وجود دارد؛ یکی نگاه حمایتی و دیگری کارکردی و با ساز و کار بیمه‌ای که مرتباً از بخش حمایتی کاسته و بر بخش بیمه‌ای اضافه می‌شود در کشورهای توسعه‌یافته بیمه‌های اجتماعی و همچنین بازرگانی بسیار مطلوبی وجود دارد که در نهایت به رفاه عمومی منجر شده است؛ زیرا حاکمیت نگاه ویژه‌ای به پوشش بیمه‌ای داشته است.

* در حال حاضر ریسک منابع انسانی و ریسک‌های مدیریتی در صنعت بیمه افزایش یافته و نمونه این تزلزل مدیریتی را در صنعت بیمه می‌بینیم فکر می‌کنید این ریسک تا چه میزان کسب و کار صنعت بیمه را در خطر قرار می‌دهد؟

در کشور ما متأسفانه ریسک مدیریتی افزایش یافته است و طبیعتاً صنعت بیمه هم مستثنی نیست؛ وقتی در کسب و کارهای  تخصصی، نگاهی حزبی، سیاسی و گروهی است این همان نقطه آسیب‌زا خواهد بود و در نهایت به مدیریت ریسک و کارکردهای فنی بیمه‌گری آسیب می‌رسد؛ اگرچه به نظرم در سال‌های اخیر بهتر شده است چرا که اقدامات بیمه مرکزی در سال‌های اخیر مبنی بر سخت‌گیری تأیید صلاحیت مدیران عامل و هیئت مدیره در حال بهبود است؛ اما امیدواریم بهبود همچنان ادامه داشته باشد.

* شما به نوعی صاحب یک برند مدیریتی در صنعت بیمه شدید؛ چرا که زمان ورود شما خیلی‌ها معتقد بودند از آنجا در صنعت بیمه بازرگانی فعالیت نداشتید ممکن است با چالش مواجه شوید؛ اما دوران مدیریت شما ثبات را برای بیمه کوثر به همراه داشت و به نوعی نگاهی به صورت‌های مالی شما این را تأیید می‌کند چه مسیری را طی کردید تا به استاندارد مدیریتی برسید؟

اگرچه در صنعت بیمه بازرگانی نبودم؛ اما سال‌ها در بیمه درمان اجتماعی در سطوح بالا فعالیت می‌کردم و این سابقه به من خیلی کمک کرد. بر اساس اساسنامه شرکت‌ها دو موضوع مهم بیمه‌گری و دیگری سرمایه‌گذاری وجود دارد. در بدو ورودم به بیمه کوثر مطالعات من نشان داد که وابستگی به نقدینگی پرتفوی‌های زیان‌ده شرکت‌ها را به مرحله زیان می‌رساند از طرفی کوتاه بودن عمر مدیریت در برخی شرکت‌های بیمه سبب می‌شود که مدیر عامل تنها به فکر کسب پرتفوی بدون توجه به سودآوری و ارزیابی ریسک باشد تا در دوره مدیریت کوتاه خود سهم بازار بالایی را ثبت کند. به اعتقاد من وابستگی به نقدینگی پرتفوی‌های زیان‌ده مانند نوشیدن آب شور دریاست تشنگی را به طور موقت رفع اما در درازمدت عطش‌زاست. از طرفی مطالعات من نشان داد در صنعت بیمه به حوزه سرمایه‌گذاری توجه لازم نشده است.

پس با این نگاه مطالعاتی به بیمه کوثر وارد شدم. در ابتدا به پشتوانه مالی نیاز داشتم، پس در گام نخست سرمایه‌گذاری در حوزه‌های سودآور را مد نظر و وصول مطالبات را در دستور کار قرار دادم؛ همچنین به شدت مانع فروش پرتفوهای زیان‌آور شدم و با فروش رقمی بالغ بر ۸۰ میلیارد تومان بیمه زندگی ترکیب پرتفوی شرکت را اصلاح کردم.

* نتیجه این نگاه شما چه شد؟

در حال حاضر بیمه کوثر به مرحله‌ای رسیده است که در حوزه بیمه‌گری به سوددهی نائل شده است؛ زیرا پرتفوی زیان‌ده نداریم و تراز بیمه‌گری ما مثبت است. در حوزه سرمایه‌گذاری نیز در محل‌هایی سرمایه‌گذاری کردیم که ان‌شاءالله در آینده‌ای نزدیک رقمی بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان فقط از سود نقدی سهام خود بهره می‌گیریم.

* در صورت‌های مالی ۹۷ شما در حوزه سرمایه‌گذاری موفق بودید؛ اگر مایلید برخی تجارب خود را در اختیار بیمه‌گران قرار دهید؟

تمرکز بر آینده‌پژوهی و نگاه به آینده کسب و کارها و از طرفی ریسک‌پذیری معقول مواردی است که می‌توانم بر آن تأکید کنم. برخی مدیران بیش از اندازه در پذیرش ریسک‌ها احتیاط می‌کنند و این امر سبب می‌شود فرصت‌های طلایی شرکت بیمه مورد بی‌توجهی قرار گیرد، اگرچه معتقدم؛ پذیرش ریسک در عین حال باید مبتنی بر اصول فنی و تخصصی باشد و بی‌محابا نباید وارد شد.

اغلب شرکت‌های بیمه در شرایط فعلی، پول‌های خود را در بانک قرار داده‌اند؛ اما بیمه کوثر با بررسی، مطالعات تحقیقاتی و ارزیابی ریسک به حوزه‌های سودآور بورسی ورود پیدا کرد. ترکیب پرتفوی سرمایه‌گذاری بیمه کوثر یکی از بهترین ترکیب شرکت‌های بازرگانی و در حوزه‌هایی مثل فولاد، معادن و پتروشیمی وارد شده است. در واقع برای ما این سه حوزه مانند مکمل عمل می‌کنند و هر جا کند شود دیگری این کسری را پوشش می‌دهد. به‌رغم اینکه در حوزه بیمه‌گری هم به تراز مثبت رسیدیم. بدون تعصب می‌گویم که آینده بیمه کوثر روشن خواهد بود.

* در صحبت‌های خود به ریسک فناوری اطلاعات در صنعت بیمه اشاره کردید؛ اولاً این ریسک را در صنعت ارزیابی و سپس عنوان کنید شما چگونه وارد عمل شدید؟

در حوزه ریسک فناوری ارتباطات و اطلاعات دو مشکل اساسی داریم؛ یکی بحث شرکت‌های فناوری اطلاعات موجود است که در حال حاضر عملاً نمی‌توانند انتظارات شرکت‌های بیمه را برآورده کنند. گاهاً  برای کوچک‌ترین تغییراتی در بیمه‌نامه‌ها باید در صف انتظار ماند و علت آن هم ضعف زیرساخت‌های فاوا در شرکت‌های فناوری است در این راستا مجبور شدیم علاوه بر همکاری با فناوران برای برآورده شدن انتظارات‌مان با شرکت فاوای دیگری هم وارد همکاری شویم.

این مشکل نه تنها در شرکت ما که در سایر شرکت‌های بیمه هم وجود دارد و همین مسائل نشان‌دهنده ریسک بالا در فناوری اطلاعات است.

منبع:بیمه کوثر