در روز شنبه به عنوان اولین روز کاری شهریور ماه قیمت دلار به پایین‌تر از محدود ۱۱ و ۶۰۰ تومانی افت کرده است. که از ۱۴ بهمن ماه این سطح از قیمت بی‌سابقه بوده است.

در این روز قیمت سکه تحت تأثیر افزایش ۲ درصدی بهای اونس جهانی طلا در روز جمعه برخلاف روند کاهشی دلار افزایش ۱۲ هزار تومانی را نسبت به روز پنجشنبه تجربه کرد. این روند نزولی قیمت دلار در روزهای بعد با شدت بیشتری ادامه داشته و در روز دوشنبه به آستانه مرز ۱۱ هزار تومانی رسیده است.

به اعتقاد تحلیلگران اثرات اخبار مثبت سیاسی از جمله پیشنهاد فرانسه برای اعمال معافیت‌هایی برای فروش نفت ایران و تلاش‌های این کشور برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا، کاهش قابل توجه انحراف معیار قیمتی دلار و در نتیجه کاهش ورود معامله‌گران به بازار و انجام معامله، بازدهی منفی متوالی سه ماهه دلار و افزایش فعالیت معامله‌گران خالی فروش در کنار عوامل اقتصادی از جمله کاهش سرعت نرخ تورم، مثبت شدن تراز تجاری و بازدهی مثبت سایر بازارها و همچنین عملکرد مطلوب صرافی‌های بانکی در جلوگیری از ایجاد تقاضای کاذب در بازار ارز در این افت قیمت مؤثر بوده است.

البته در چهارمین روز هفته، قیمت دلار در کانال ۱۰ هزار تومانی نیز در نوسان بوده است. اما مجددا قیمت دلار به بالای کانال ۱۱ هزار تومان برگشته و حتی از قیمت روز قبل نیز فراتر رفته است.

موضع متناقض سیاستگذاران داخلی در قبال مذاکره با دولت آمریکا در این رفت و برگشت قیمتی مؤثر بوده است. تغییرات قیمت سکه نیز همسو با قیمت دلار بوده است. در این هفته (۳۰ مرداد تا ۶ شهریور) نیز بازدهی دلار و سکه به ترتیب منفی ۱.۴ و ۲.۸ درصد بوده است. علاوه بر این، نوسانات شاخص ارزی در مرداد ماه نسبت به تیر ماه ۶۰  درصد کاهش و بازدهی آن در این ماه منفی ۵ درصد بوده است. این میزان کاهش نوسان بعد از اسفند ۹۶ برای اولین بار اتفاق افتاده است.

نبود تقاضای اثرگذار و تمایل بازارساز به حفظ قیمت در یک بازه مشخص از طریق عرضه مناسب از دلایل وقوع نوسانات محدود و بازدهی منفی دلار تلقی میشود. قیمت سکه نیز در مرداد ماه ۱.۸ درصد افت داشته است که نسبت به تیر ماه افت کمتری است. افزایش بهای جهانی طلا در کاهش اثرگذاری قیمت دلار بر افت بیشتر قیمت سکه در این ماه مؤثر بوده است.

شاخص کل بورس تحت تأثیر هیجانات با جهش ۳ هزار و ۸۵۹ واحدی در روز شنبه به کانال ۲۷۰ هزار واحد نزدیک شده است. ادامه رشد پر شتاب سهام کوچکتر در این جهش تأثیر زیادی داشته است. استدلال میشود این مسئله می‌تواند نشانه‌ای از تشکیل حباب قیمتی و هشدار برای آینده قیمتی سهام باشد.

انتظار میرود بهبود عملکرد شرکت‌ها در مرداد ماه که در هفته آینده منتشر می‌شود بتواند رشد قیمتی سهام را که تاکنون رخ داده است، توجیه کند. در غیر اینصورت صعود سهام در ماه‌های اخیر پشتوانه‌ای نداشته و احتمال نزولی شدن شاخص سهام وجود دارد.

در روز یکشنبه به دلیل منفی شدن رشد نمادهای کوچک و متوسط شاخص کل افت ۲۸.۰ درصدی را تجربه کرده است. در ادامه بازدهی سهام به دلایل افزایش خوش‌بینی فعالان بازارها به بهبود روابط سیاسی کشور با کشورهای غربی و پدیدار شدن نشانه‌هایی از کاهش تنش تجاری بین چین و آمریکا مجددا وارد مسیر صعودی شده و تا روز چهارشنبه به بیش از ۲۷۸ هزار واحد رسیده است. علاوه بر این، توقف نزول قیمت‌ها در بازار جهانی در پایان این هفته بر بهبود اندک سهام کالایی بورس تأثیرگذار بوده است.

شاخص کل بورس تهران در ادامه مسیر صعودی خود در مرداد رشد ۵.۲ درصدی را تجربه کرد و بازدهی از ابتدای سال شاخص بورس نیز به ۴۹ درصد رسید. شاخص کل‌ هم‌وزن با اثرگذاری یکسان نمادها، نیز رشد ۲۰ درصدی را در مرداد ماه ثبت کرد. البته افزایش نگرانی‌ها از احتمال وقوع رکود جهانی و سقوط قیمتی کالاهای جهانی در تعدیل رشد قیمتی سهام کالایی بورس تأثیرگذار بوده است. همچنین، نقش شرکت‌های کوچک که فروش آنها کمتر متأثر از بازار جهانی است، در بازدهی مثبت شاخص کل قابل توجه است. این موضوع تمایل صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار به سرمایه‌گذاری در سهام کوچک در این ماه را افزایش داده است.

گزارش مرکز آمار ایران و دفتر اقتصاد مسکن در این هفته از تعدیل رشد قیمتها حکایت دارد.

در این راستا، بر اساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم مرداد ماه ۱۳۹۸ به رقم ۰.۶ درصد رسیده است که این میزان کمترین سطح از نرخ تورم ماهانه در طی ۱۷ ماه گذشته است. همچنین، نرخ تورم نقطه به نقطه در مرداد ماه نیز با کاهش ۶.۴ درصدی به سطح ۴۱.۶  درصد رسیده است که این میزان کاهش تورم نقطه به نقطه در دهه ۹۰ بیسابقه بوده است. این در حالی است که نرخ تورم میانگین در مرداد به ۴۲.۲ درصد رسیده است که نسبت به ماه قبل افزایش ۱.۸ درصدی را نشان می‌دهد. علاوه بر این، در ماه گذشته تورم دهک‌های بالاتر، کاهش بیشتری را نسبت به تورم دهک‌های پایین‌تر جامعه تجربه کرده است. پیش‌بینی میشود نرخ تورم در مسیر کاهشی قرار گرفته است و با کند شدن روند افزایش قیمت‌ها در ماه‌های آتی، تورم میانگین در وضعیت مطلوب‌تری قرار گیرد.

نتایج انتشار داده‌های جدید دفتر اقتصاد مسکن نیز حاکی از آن است که متوسط قیمت مسکن در پایتخت در ماه گذشته (مرداد ماه) نسبت به تیر ماه ۳ درصد کاهش یافته است. منفی شدن نرخ رشد ماهانه قیمت مسکن بعد از آبان ۱۳۹۴ برای اولین بار اتفاق افتاده است. همچنین آمارها از کاهش تورم نقطه‌ای مرداد ماه سال ۱۳۹۸ نسبت به مرداد سال گذشته حکایت دارد. گزارش اتحادیه مشاوران املاک تهران نیز حکایت از کاهش ۷۶ درصدی معاملات در مردادماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته دارد. به اعتقاد کارشناسان کاهش قدرت خرید و در نتیجه کاهش تقاضای مصرفی و افزایش عمق رکود در بازار معاملات مسکن درکاهش قیمت اسمی مسکن در مرداد ماه مؤثر بوده است. پیش‌بینی میشود بازار مسکن در ماههای آینده با ادامه روند کاهشی قیمت و تداوم رکود همراه باشد.

بررسی وضعیت کسب و کار تولیدکنندگان کوچک و خرد صنایع‌دستی نشان میدهد که مشابه سایر صنایع کوچک و بزرگ کشور این صنایع نیز با دو چالش عمده افزایش و نوسان قیمت مواد اولیه و کمبود این مواد و کوچک شدن بازارهای داخلی و خارجی مواجه می‌باشند. در واقع، استدلال می‌شود آمار مثبت صادرات این صنایع مربوط به تولیدکنندگان بزرگ بوده و تولیدکنندگان کوچک صنایع دستی، با افزایش قیمت مواد اولیه و افزایش دستمزدها و در نتیجه افزایش قیمت تمام شده محصولات، مشتریان خود را در بازارهای داخلی از دست دادهاند.

مرکز پژوهش‌های مجلس در تحقیقی عدم بهرهمندی کافی و برابر دهکهای پایین درآمدی از رشد اقتصادی و در نتیجه پایین بودن تحرک درآمدی این دهک، عدم وجود مهارت کافی در خانوارهای کم درآمد و عدم تناسب مهارت‌ها با نیاز بازار کار، دسترسی نامتوازن به تسهیلات بانکی و فقدان برنامه‌ریزی مرکزی در زمینه فعالیت‌های حمایتی از دلایل پایداری فقر در اقتصاد ایران عنوان نموده است.

در این گزارش از طراحی و اجرای یک سند جامع کاهش فقر، مشارکت ذینفعان در فرآیندهای برنامه‌ریزی و نظارت، آینده‌نگر بودن نسبت به وقوع شوک‌های احتمالی به منظور مقابله مؤثر با این شوک‌ها و ایجاد اشتغال مولد به عنوان راهکارهایی مؤثر برای تعدیل پایداری فقر در کشور برشمرده شده است.

علاوه بر این، نتایج بررسی بودجه خانوار در سال ۱۳۹۷ توسط مرکز آمار ایران نیز نشان می‌دهد که میل نهایی به پس‌انداز در این سال کاهش و زیان رفاهی خانوارهای روستایی در اثر تکانه‌های تورمی قابل توجه بوده است. به طوری که درآمد خانوارهای روستایی حدود ۱۵ درصد افزایش یافته است. در حالی که مخارج این خانوارها حدود ۲۰ درصد افزایش را تجربه کرده است. البته مخارج و درآمدهای خانوار نمونه شهری به طور برابر و حدود ۲۰ درصد رشد داشته است.

بررسی آمارها از کاهش چشمگیر تجارت ایران با اتحادیه اروپا و رشد تولید فولاد کشور حکایت دارد. بر این اساس، مرور منابع آماری نشان میدهد که صادرات ایران به اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال ۲۰۱۹ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۸ کاهش ۹۳ درصدی را تجربه کرده است. تراز تجاری ایران در نیمه اول سال ۲۰۱۹ با اتحادیه اروپا به ۱.۷ میلیارد یورو رسیده است. این در حالی است که این رقم در نیمه اول سال ۲۰۱۸ مثبت ۱.۵ میلیارد یورو بوده است. کاهش صادرات قابل‌توجه فرآورده‌های نفتی ایران به اروپا، کاهش حدود ۸۸ درصدی صادرات سوخت‌های معدنی، روان‌کننده‌ها و محصولات مرتبط در نتیجه تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا و کاهش واردات ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌ونقل از این اتحادیه از دلایل افت تجارت میباشد. همچنین، انجمن جهانی فولاد از رشد ۶.۴ درصدی تولید فولاد ایران در هفت ماهه ابتدایی سال ۲۰۱۹ میلادی و رشد ۱۱.۵ درصدی تولید این محصول در ماه جولای ۲۰۱۹ خبر داده است.

۲- تحولات بین المللی

قیمت نفت اوپک و برنت که در روز چهارشنبه هفته گذشته برای اولین بار در طی بیش از یک هفته اخیر به بالای ۶۰ دلار رسیده بود، در دو روز آخر معاملاتی هفته گذشته به دلیل نگرانیها در مورد رکود اقتصاد جهانی دوباره به زیر ۶۰ دلار در هر بشکه برگشته است.

کاهش پیش‌بینی‌ها از رشد تقاضا برای نفت توسط آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک به دلیل تأثیر منفی جنگ تجاری بر اقتصاد جهانی و اعلام دولت چین بر وضع تعرفه بر واردات نفت از آمریکا نیز در این افت قیمت مؤثر بوده است.

در واقع، در روز جمعه اعلام دولت چین مبنی بر اعمال تعرفه‌های جدید بر ۷۵ میلیارد دلار از محصولات وارداتی از آمریکا از جمله نفت مانع از ادامه قیمت ۶۰ دلاری نفت شد.

همچنین دریافت نشانه‌هایی از کاهش انتظارها از احتمال کاهش نرخ بهره آمریکا برای دومین بار در سال جاری در نشست اعضای فدرال رزرو می‌تواند در ادامه روند کاهش قیمت نفت مؤثر باشد. این روند کاهشی قیمت نفت تا اوایل هفته جاری میلادی نیز ادامه داشته است. اما در روز سه‌شنبه قیمت نفت تحت تأثیر ابراز علاقمندی رهبران آمریکا و چین برای دستیابی به توافق تجاری افزایش یافته است و قیمت نفت برنت مجددا به کانال ۶۰ دلار نزدیک شده است.

مطابق نظرسنجی جدید از هشت بانک‌ بین‌المللی تحلیل‌گران تحت تأثیر نگرانی‎ها در مورد آینده رشد تقاضای نفت به دلیل تضعیف اقتصاد جهانی ناشی از افزایش تنش‌های تجاری، پیش‌بینی خود از قیمت نفت برنت و نفت خام آمریکا در سال ۲۰۲۰ را به ترتیب ۴.۵ و ۴.۲ دلار کاهش دادهاند. در گزارش گلوبال ویتنس (Global Witness) پیشبینی شده است که آمریکا در طول یک دهه آینده (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۹) ۶۱ درصد از کل تولیدات نامتعارف نفت و گاز را به خود اختصاص خواهد داد. گفته می‌شود ادامه روند رشد تولید نفت و گاز در آمریکا ضمن کند شدن فرایند جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر به سوخت‌های فسیلی افزایش تهدیدهای زیست‌محیطی را به دنبال خواهد داشت.

صندوق بین‌المللی پول ضمن تأکید بر تأثیرگذاری تشدید تنش‌های تجاری بر اقتصاد جهانی، پیشبینی رشد اقتصادی برای سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰  را کاهش داده است. همچنین این نهاد افزایش تمایل اقتصادهای پیشرفته و نوظهور به اجرای سیاست‌های پولی تسهیلی به منظور مقابله با کندی رشد اقتصادی و کاهش تورم را رضایت‌بخش ارزیابی کرده است. انتظار میرود سیاست‌های پولی تسهیل‌کننده به تشویق تقاضای داخلی کمک می‌کند، اما تضعیف نرخ ارز و در نتیجه وقوع جنگ ارزی در اثر اعمال این سیاستها نگران کننده است. البته به نظر میرسد اجرای سیاست‌های پولی در اقتصادهای توسعه‌یافته اثرات محدودتری نسبت به اقتصادهای در حال توسعه خواهد داشت. علاوه بر این، بلومبرگ پیشبینی کرده است در صورت اجرایی شدن افزایش تعرفه ۳۰۰ میلیارد دلاری بر کالاهای صادراتی چین به آمریکا، رشد تولید ناخالص داخلی چین نسبت به سال گذشته کاهش ۰.۵ درصدی خواهد داشت

در نهایت با نگاه به آنچه در اقتصاد دنیا رخ داده است می توان گفت: با توجه به نبود تقاضای اثرگذار و تمایل بازارساز به حفظ قیمت در یک بازه مشخص از طریق عرضه مناسب پیش‌بینی میشود نوسان کم‌دامنه و ثبات نسبی قیمت‌ دلار در هفته‌های آتی نیز ادامه داشته باشد. ادامه رشد پرشتاب سهام کوچکتر، نگرانی‌ها از تشکیل حباب قیمتی در این نمادها و احتمال تخلیه این حبابها در آینده و در نتیجه نزولی شدن شاخص مربوط به این شرکت‌های کوچک را افزایش داده است.

این در حالی است که سهام این شرکت‌ها در ماه گذشته نقش مؤثری در جهش بازار بورس داشته است. نتایج گزارش عملکرد این شرکت‌ها در مرداد ماه که در هفته آینده منتشر می‌شود نقش تعیین‌کنندهای در نتیجه‌گیری در این مورد خواهد داشت. کاهش نرخ تورم نقطه به نقطه و تورم ماهیانه در مردادماه و منفی شدن نرخ رشد ماهانه قیمت مسکن در پایتخت از کند شدن روند افزایش قیمت‌ها و تداوم این روند در ماه‌های آینده حکایت دارد.

نتایج یک بررسی میدانی نیز نشان می‌دهد که همچون سایر صنایع، کمبود، افزایش و نوسان قیمت مواد اولیه و کوچک شدن بازارهای داخلی و خارجی مهم‌ترین چالش‌های تولید در کسب و کارهای کوچک و خرد صنایع‌دستی می‌باشند. با توجه به مزیت‌های این کارگاه‌های کوچک در ایجاد اشتغال و درآمد با سرمایه کم و آسیب‌پذیرتر بودن این کارگاه‌ها در بحران‌ها و تکانه‌های تورمی نسبت به صنایع بزرگ، لزوم تغییر نگاه سیاست‌گذاران به این حوزه و برنامهریزی در جهت حمایت از این صنایع با محوریت افزایش صادرات حائز اهمیت است. همچنین آمار و داده‌های سازمان‌های بین‌المللی مطابق هفته‌های قبل، از تأثیرگذاری تشدید تنش‌های تجاری بر تضعیف رشد اقتصاد جهانی در آینده نزدیک حکایت دارد.

رئیس اتاق بازرگانی شیراز