چگونگی پیداش بیمه از از ریشه های تاریخی تا به امروز

اقتصاد ناب_به طور حتم، اولین دستاوردهای انسان در صنعت بیمه، توسط دریانوردان و بازرگانان دریایی به دست آمده است. یکی از اولین صورت های پیدایش بیمه را می توان به بازرگانان چینی نسبت داد. آنها دریافته بودند که احتمال غرق یا مورد دستبرد واقع شدن همه قایق ها و کشتی هایی که در یک روز در یک بندر تردد می کنند، بسیار کم است. بنابراین برای جلوگیری از خطر نابودی همه سرمایه، بار و کالایشان را در چند کشتی و قایق مختلف بارگیری می کردند.

بازرگانان فنیقی و بابلی، صورت پیشرفته تری از بیمه را آموخته بودند؛ آنها برای تأمین هزینه کالا و کشتی، وام دریافت می کردند. بهره وام دریافتی این بازرگانان بیشتر از حد معمول بود و در صورتی که کشتی بازرگان در دریا دچار توفان یا دستبرد دزدان دریایی واقع می شد، وام دریافتی بازرگان بخشیده می شد و به عبارت دیگر ریسک بروز حوادث غیرمترقبه برای کشتی را وام دهنده تقبل می کرد. اختلاف بهره وام پرداختی به سفرهای دریایی و وام های معمولی در آن دوران را می توان یکی از صورت های اولیه حق بیمه در تمدن های باستان تلقی نمود.

این سازوکار بعدها به یونان و در قرون وسطی به ایتالیا رفت و به روشی مرسوم برای مبادلات دریایی در بندرهای مختلف ایتالیا مانند ونیز، لمباردی و جنوآ مبدل شد. قدیمی ترین گزارش مکتوبی که از قراردادهای بیمه دریایی وجود دارد نیز مربوط به یک کشتی ایتالیایی است که در سال ۱۳۴۷ میلادی در جنوآ به ثبت رسیده است.

ظهور بیمه به شکل امروزی

در ابتدای قرن هفدهم میلادی، بازرگانان و کشتی داران انگلیسی پیمانی را پایه گذاری کردند که میتوان آن را اولین شکل از بیمه امروزی دانست. آنها در کافه ای در لندن به نام لویدز گرد هم آمدند و با یکدیگر قرارداد کردند تا در سود و زیان سفرهای دریایی با یکدیگر سهیم باشند. در حقیقت آنها شرکت بیمه لویدز را پایه گذاری نمودند که امروزه نیز به عنوان یکی از بزرگترین شرکتهای فعال در صنعت بیمه شناخته می شود.

در سال ۱۶۶۶ میلادی پس از آتش سوزی بزرگ لندن، مسئولان و سرمایه داران شهر لندن در کافه لویدز گرد هم جمع شدند تا علت وقوع چنین حادثه ای را ریشه یابی کنند و مانع از تکرار آن در آینده شوند. یکی از راه هایی که مورد تصویب آن ها قرار گرفت، تقسیم کردن خسارت های سنگین بین تعداد زیادی از مردم بود. بدین ترتیب، بیمه آتش سوزی بعد از بیمه حمل و نقل دریایی به عنوان دومین رشته بیمه در جهان مدرن متولد شد.

نخستین رشته بیمه چه بود؟

نخستین رشته بیمه که وارد ایالات متحده آمریکا شد، بیمه آتش سوزی بود. شهرهای کوچک در این کشور خانه هایی از جنس چوب داشتند و تجهیزات اطفای حریق در این شهرها به اندازه کافی وجود نداشت. نخستین شرکت بیمه در آمریکا، یک انجمن تعاونی بود که در سال ۱۷۳۵ میلادی در شهر چارلستون در ایالت فلوریدای جنوبی تأسیس شد. اما این شرکت شش سال بعد، در سال ۱۷۴۱ به دلیل بروز آتش سوزی بزرگ در چارلستون، ورشکسته شد. در سال ۱۷۵۲ نیز شرکت بیمه دیگری با نام P.C.I.H.L.F با اقتباس از شرکت های بیمه اروپایی توسط بنجامین فرانکلین تاسیس شد که این شرکت نیز به دلیل فعالیت شرکت های رقیبی که پس از آن در آمریکا شروع به کار کردند، در سال ۱۷۷۰ به فعالیت خود خاتمه داد.

بیمه در ایران

سابقه فعالیت بیمه در کشور به صورت غیر رسمی بیش از یک قرن است. نخستین بار در سال ۱۲۸۹ خورشیدی دو شرکت بیمه خارجی به تأسیس نمایندگی در ایران اقدام کردند. اولین قانونی که در ایران درخصوص شرکت های بیمه به تصویب رسید قانون مربوط به ثبت شرکت ها مصوب دوم آذر ۱۳۱۰ است که در ماده ۸ آن شرکت های بیمه، اعم از ایرانی و خارجی را تابع نظام نامه ای دانست که از طرف وزارت عدلیه تنظیم می شود.
تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران در ۱۵ آبان ۱۳۱۴ و تصویب قانون بیمه در هفتم اردیبهشت ۱۳۱۶ را باید نقطه آغاز تحولات بازار بیمه کشور دانست. با تصویب این قانون حدود ۱۰ شرکت بیمه خارجی، شعب و نمایندگی های خود در ایران را ثبت کردند.

درسال ۱۳۲۹ نخستین شرکت بیمه خصوصی ایرانی به نام ”بیمه شرق“ تأسیس شد و پس از آن در دهه های بعد، تعداد دیگری از شرکت های بیمه خصوصی ایرانی و یا با سرمایه گذاری مشترک ایرانی و خارجی در ایران آغاز به فعالیت کردند.

تاسیس بیمه مرکزى

نظارت و بیمه گری توأمان شرکت سهامی بیمه ایران در بازار بیمه موجب شد که سیاست گذاران به دنبال تفکیک تصدی از سیاست گذاری و نظارت در بازار بیمه باشند و با تأسیس بیمه مرکزی تحولات صنعت بیمه شتاب بیشتری گرفت.
قانون تأسیس بیمه مرکزى ایران و بیمه‌ گرى در ۳۰ خرداد ۱۳۵۰ در ۷۷ ماده به تصویب رسید و نحوه فعالیت و عملیات بیمه را در مورد شرکت‌ هاى داخلى و خارجى ترسیم نمود. ماده (۱) این قانون اعلام کرده است که:
به‌منظور تنظیم و تعمیم و هدایت امر بیمه در ایران و حمایت بیمه‌ گذاران و بیمه‌ شدگان و صاحبان حقوق آنها و همچنین به‌ منظور اعمال نظارت بر این فعالیت، مؤسسه‌اى به نام بیمه مرکزى طبق مقررات این قانون با اهداف زیر تأسیس مى‌گردد:

• تنظیم بازار بیمه کشور و هدایت آن از طریق تصویب آیین­ نامه ­ها و مقررات
• توسعه و تعمیم بیمه­ های بازرگان
• اعطای مجوز تأسیس شرکت ­ها و شبکه کارگزاری و نظارت بر فعالیت شرکت­ های بیمه­ ای به نمایندگی از دولت در بازار
• انجام امور اتکایی اجباری برای مؤسسات بیمه­ ای
• قبولی و واگذاری بیمه­ های اتکایی با مؤسسات داخلی و خارجی

اصطلاحات بیمه:

‌ بیمه ‌گر: شرکت بیمه‌ ای است که مشخصات آن در ‌بیمه ‌نامه درج شده است و در ازای دریافت ‌حق‌ بیمه، متعهد به جبران خسارت های احتمالی طبق شرایط مندرج در ‌بیمه‌ نامه می باشد.

‌ بیمه‌ گذار: شخص حقیقی یا حقوقی است که مالک موضوع بیمه است یا به یکی از عناوین قانونی، نمایندگی مالک یا ذی نفع را داشته یا مسئولیت حفظ موضوع بیمه را از طرف مالک دارد و قرارداد بیمه را با ‌بیمه‌ گر منعقد ‌می کند و متعهد پرداخت ‌حق ‌بیمه آن ‌می باشد.

 بیمه شده: شخصی است که حیات یا سلامت او موضوع بیمه قرار می‌گیرد.

 ذی نفع: شخصی است که بنا به درخواست ‌بیمه‌ گذار نام وی در ‌بیمه ‌نامه درج گردیده است و تمام یا بخشی از خسارت به وی پرداخت می‌شود.

 ‌حق ‌بیمه: مبلغی است که در ‌بیمه ‌نامه مشخص شده و ‌بیمه‌ گذار موظف است آن را هنگام صدور ‌بیمه‌ نامه یا به ترتیبی که در ‌بیمه ‌نامه مشخص می شود به ‌بیمه ‌گر پرداخت نماید.

 موضوع بیمه: ممکن است اموال شخص بیمه گذار باشد، که شامل خود اموال یا سود و منفعت حاصل از آنها است، و یا هر حق مالی یا هر نوع مسئولیت حقوقی، و یا بیمه عمر یا نقص یا شکستن عضوى از اعضاء بدن انسان. همچنین ممکن است بیمه برای حادثه یا خطری باشد که از وقوع آن بیمه گذار متضرر می گردد.

 فرانشیز: بخشی از هر خسارت است که به عهده ‌بیمه‌ گذار است و میزان آن در ‌بیمه‌ نامه مشخص ‌می‌گردد.

مدت اعتبار ‌بیمه‌نامه: شروع و پایان مدت اعتبار ‌بیمه‌ نامه به ترتیبی خواهد بود که در ‌بیمه‌ نامه معین ‌می گردد.

اصول بیمه

بیمه شامل ۸ اصل می باشد، که در اینجا به آنها می پردازیم:

اصل حد اعلای حسن نیت

این اصل از شروط اصلی و اساسی تنظیم قرارداد بین بیمه گر و بیمه گذار است؛ در هنگام خرید بیمه نامه، اطلاعات مختلفی توسط بیمه گذار به شرکت بیمه ارائه می‌شود، دقت و صداقت در ارائه این اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است.

اصل حسن نیت، هم باید از سوی بیمه گر و هم از سوی بیمه گذار رعایت شود.

• در مورد بیمه‌گذار:

بیمه‌گذارباید در هنگام عقد قرارداد بیمه، و همچنین در زمان اجرای آن، کلیه اطلاعاتی که در ارزیابی خطر مورد بیمه موثر هستند را در اختیار شرکت بیمه‌گر بگذارد، خواه بیمه‌گر این اطلاعات را در فرم پیشنهاد بیمه‌نامه خواسته باشد و یا نخواسته باشد. درصورتی‌که بیمه‌گذار عمداً از بیان مطلبی که موضوع خطر را تغییر دهد، خودداری کند و یا اظهار خلاف واقع بنماید، حتی اگر مطلب کتمان‌ شده یا خلاف واقع اظهار شده هیچ‌ تأثیری در وقوع حادثه نداشته باشد، قرارداد بیمه از تاریخ انعقاد، باطل و بلااثر خواهد بود. در این صورت وجوه پرداختی ‌بیمه‌ گذار به وی مسترد نخواهد شد.

• در مورد بیمه‌گر:

بیمه‌گر موظف است در قرارداد بیمه کلیه تعهدات خود را به طور واضح و مشخص بیان کند و مواردی را که در پرداخت خسارت موثر است به اطلاع بیمه‌گذار برساند.

در صورت عدم رعایت این اصل از سوی هر یک از طرفین، طرف مقابل می تواند بیمه را باطل اعلام کند.

گردآوری کننده:حسن شاه حسینی