به گزارش ریسک نیوز به نقل از بیمه داری نوین، بیمه مرکزی طی این سالها با اتخاذ راهبردهایی در مسیر پوست اندازی حرکت و تلاش کرده از تجربیات جهان بهره ببرد. در همین مسیر، مقوله برون سپاری نظارت یکی از مهمترین و اساسی ترین راهبردهایی است که موجب عمق بخشی و کیفی سازی نظارت می شود اگرچه انتقاداتی نیز بدان است. ایجاد کانون حسابرسان تخصصی صنعت بیمه، ارائه مجوز به اکچوئران مستقل دو اقدام در برونسپاری نظارت است.  در میزگرد پیش رو سه معاون بیمه مرکزی، مفید امینی معاون نظارت، جهانگیری معاون اتکائی و عبداللهی معاون توسعه مدیریت ومنابع بیمه مرکزی به تشریح برنامه ها و نگاه نهاد ناظر در خصوص برونسپاری نظارت پرداخته اند.

قسمت اول:

* آقای امینی لطفاً به کلیاتی از موضوع برون‌سپاری اشاره کنید.

امینی: برون‌سپاری بحث بسیار مهمی است. اگرچه بیمه مرکزی وظیفه نظارت را برعهده دارد؛ ولی در این حوزه برخی اقدامات را که بعد حاکمیتی ندارند، می‌توان برون‌سپاری کرد؛ چون تعداد نیروی انسانی و ابزارهای بیمه مرکزی محدود است؛ بنابراین باید یک سری از کارها را ناچاراً برون‌سپاری کرد. ضمن اینکه برون‌سپاری کار را آسان‌تر می‌کند از طرفی سرعت و دقت کار با توجه به موضوعات تخصصی افزایش می‌یابد.

برون‌سپاری در بیمه مرکزی را از حوزه نظارت مالی آغاز کردیم در این راستا بیمه مرکزی هشت سرفصل از جمله حسابرسی ویژه بیمه، حسابرسی داخلی بیمه، خدمات بررسی، خدمات اطمینان‌دهی، اکچوئری، حاکمیت شرکتی، بررسی کیفیت دارایی‌ها و همین‌طور خدمات غیر حسابرسی را برون‌سپاری کرد. عمده این سرفصل‌ها در حوزه نظارت مالی قرار دارند که آنها را برون‌سپاری کردیم و با چند مؤسسه حسابرسی قرارداد بستیم. یک سری از شرکت‌های بیمه‌ای که به نظر می‌رسید به دلیل اهمیت موضوع ممکن بود در معرض آسیب باشند در اولویت قرار دادیم و گزارشات‌شان را دریافت و بر اساس آن کار خود را آغاز کردیم.

* لطفاً در این مورد به صورت مختصر توضیح دهید.

امینی: به طور کلی شرکت‌های بیمه‌ای را در اولویت قرار دادیم که دارای مشکلاتی بودند. واحد نظارت مالی با حسابرسان جلسات مکرری برگزار کردند. لیست سرفصل‌ها باید در قرارداد فی‌مابین ذکر می‌شد؛ بنابراین آن سرفصل‌ها تعیین و احصا شدند و با شرکت‌های بیمه هم صحبت شد و حسابرسان معرفی و در شرکت‌ها مستقر شدند. باید منتظر بمانیم و گزارشات را دریافت کنیم و تا زمانی که گزارشات آماده نشوند، نمی‌توانیم به صورت قطعی در مورد آنها اظهارنظر کنیم. بر اساس گزارشات، اقدامات اصلاحی یا پیشگیرانه یا هر اقدامی که باعث ترمیم وضعیت شرکت‌های بیمه شود، باید انجام دهیم.

* آیا حسابرسان به مجوز ویژه‌ای نیاز دارند؟

امینی: این حسابرسان از بین حسابرسان معتمد بیمه مرکزی و بورس انتخاب شدند، این حسابرسان را به انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه معرفی کردیم. این انجمن از آنها آزمونی گرفت و دوره‌های آموزشی برای آنها برگزار کرد و تا به امروز پنج مؤسسه حسابرسی را به ما معرفی کرده‌اند که می‌توانیم با آنها در بحث برون‌سپاری همکاری کنیم. با این پنج مؤسسه وارد مذاکره شدیم و از بین آنها با چهار مؤسسه شروع به همکاری کردیم.

با چهار مؤسسه در دو موضوع یکی تعیین ارزش منصفانه و قانونی مطالبات ناشی از عملیات بیمه‌گری (تجزیه سنی و دقیق مطالبات و تعیین میزان مطالبات لاوصول و مشکوک‌الوصول) و دیگری بررسی فرایند ارزیابی مدیریت ریسک در رشته‌های درمان و شخص ثالث با تأکید بر شناسایی و تعیین کسری ذخیره فنی رشته‌های درمان و شخص ثالث قرارداد بستیم؛ البته مباحث، بسیار زیاد و پیچیده هستند؛ اما برای آغاز کار از مواردی که اولویت بیشتر و قابلیت برون‌سپاری داشتند، شروع کردیم.

* حسابرسی چند شرکت برون‌سپاری شده‌اند؟

امینی: چهار مؤسسه حسابرسی با چهار شرکت بیمه وارد عمل شدند. هر قدر تعداد حسابرسان افزایش یابد آنها را به شرکت‌های بیمه که مشخص هستند، تسری و تعمیم می‌دهیم.

* در مورد برون‌سپاری در حوزه اکچوئری هم توضیح دهید؟

امینی: اکچوئر رسمی در قالب آیین‌نامه ۷۸ طی هفت محور اظهارنظر می‌کند؛ به نوعی بیمه مرکزی خدمات اکچوئری را بر اساس آیین‌نامه برون‌سپاری کرده است. تعداد اکچوئر‌ان بسیار کم بود به همین دلیل بیمه مرکزی عملاً آیین‌نامه ۷۸ را اجرایی نکرده بود. همه شرکت‌های بیمه در سال مالی ۱۳۹۸ در بحث بیمه‌های زندگی اکچوئر داشتند؛ ولی در سال مالی ۱۳۹۹ در هر دو زمینه یعنی بیمه زندگی و غیر زندگی اکچوئر‌ها وارد کار شدند. اکچوئران در بحث بیمه‌های زندگی و کیفیت ذخایر و سرمایه‌گذاری ورود کرده‌اند. امروز تعداد اکچوئرهای رسمی به عدد ۱۶ رسیده است که در گذشته سه نفر بودند.

* لطفاً به مابقی سرفصل‌ها نیز اشاره کنید.

امینی: فعلاً با این دو سرفصل آغاز کرده‌ایم و شش سرفصل دیگر در حد مطالعه هستند. هدف‌مان این است که برون‌سپاری را از لحاظ دقت، سرعت و هم امکانات توسعه دهیم.

قرار است حسابرسان به هشت سرفصلی که به آن اشاره شد، رسیدگی کنند؛ که یکی از هشت سرفصل اکچوئری است.

همچنین سرفصل دیگر آیین‌نامه حاکمیت شرکتی است که حسابرسان در مورد کیفیت گزارشات و تشکیل شدن یا نشدن جلساتی مثل جلسات کمیته حسابرسی داخلی، کمیته ریسک و جبران خدمات و تطبیق مقررات و … نظر می‌دهند که اولاً آیا جلسات به طور منظم تشکیل می‌شوند یا نه؟ ثانیاً گزارش‌ها تهیه و تدوین شده‌اند؟ دیگر اینکه این گزارش‌ها چقدر در تصمیمات هیئت مدیره اثربخشی دارند؟

با اینکه در بحث حسابرسی داخلی بیمه، انجمنی با همکاری بیمه مرکزی تأسیس شده است با نام انجمن حسابرسان داخلی صنعت بیمه که به نحوی به حسابرسان داخلی که قصد فعالیت در صنعت بیمه دارند، انسجام می‌دهد. این حسابرسان در قالب این انجمن دوره‌ می‌بینند و گواهینامه دریافت می‌کنند.

همچنین یک دستورالعمل اصلاحی داریم به نام برآورد کنترل کفایت ذخایر فنی رشته شخص ثالث مؤسسات بیمه و بررسی نحوه ذخیره‌گیری، صحت و کفایت ذخایر فنی سایر رشته‌های بیمه‌های غیر زندگی که این موارد به محاسبان فنی اکچوئران رسمی محول شده است.

* لطفاً به بحث ریسک‌ها و مزایا از زاویه دید معاونت خود اشاره کنید.

جهانگیری: برون‌سپاری تقریباً در همه کشورهای جهان انجام می‌شود؛ البته با برون‌سپاری نباید فلسفه وجود بیمه مرکزی که نظارت اصلی و حاکمیتی است از بین برود؛ با توسعه صنعت بیمه، به علت کمبود نیروی انسانی و …، بیمه مرکزی در مباحث مالی و نظارت لحظه‌ای ناگزیر است از روش برون‌سپاری استفاده کند. به همین علت گاهی نظارت در زمان خود کافی نیست. به عبارتی اگرچه نظارت خوب و با کیفیت است؛ ولی در زمان مورد نظر انجام نمی‌شود.

برای برون­سپاری ابتدا لازم است روی بدنه صنعت بیمه نظارت عالی داشته باشیم؛ البته نسبت به نظارت بدنه اصلی، محدودیت‌های بسیاری وجود دارد. در این راستا ضروری است؛ شرکت‌ها را بر اساس میزان سرمایه‌گذاری، کیفیت منابع انسانی، بودجه، اتکایی و … رتبه‌بندی کنیم. با رتبه‌بندی شرکت‌ها به راحتی می‌توان در مورد جایگاه هر کدام از شرکت‌ها اظهارنظر کرد و نسبت به آن جایگاه می‌توان تشویقات یا تنبیهاتی در نظر گرفت.

در رتبه‌بندی همه جوانب شرکت در نظر گرفته شده و مشخص می‌شود که باید در نظارت مالی، فنی، بودجه، سرمایه‌گذاری و … چه اقداماتی انجام شود و به تبع آن، آسیب‌های احتمالی آینده و مزایا و معایب آن شرکت مشخص خواهد شد.

با انجام رتبه­بندی شرکت­ها، اکچوئری و حسابرسان، جایگاه خود را پیدا می‌کنند. رتبه­بندی را می­توان به دو صورت داخلی و بین­المللی انجام داد که رتبه­های داخلی سعی در رسیدن به رتبه­های بین­المللی دارند.

در صورت وجود تقاضا، شرکت‌هایی برای رتبه­بندی در صنعت بیمه شکل خواهند گرفت که ضروری است با بیمه مرکزی هماهنگ بوده و به نوعی بر کار آنها نظارت شود. این شرکت‌ها با شاخص‌هایی هماهنگ با قوانین و مقررات، شرکت‌های بیمه را رتبه‌بندی می‌کنند؛ مثلاً وقتی ضریب خسارت درمان، افزایش می‌یابد شاخص‌های ما برای نظارت تغییر می­یابد یا اگر ریسک سرمایه‌گذاری وجود داشته باشد، امتیازها تغییر خواهند یافت.

بیمه مرکزی با استفاده از شاخص­های بین­المللی که توسط شرکت­های بزرگ رتبه­بندی جهان انجام می­شود و تطبیق آن با قوانین و مقررات و شرایط داخلی کشور و کمک کارشناسان صنعت بیمه شاخص­های رتبه­بندی شرکت­های بیمه را تدوین خواهد کرد.

بنابراین ضروری است بیمه مرکزی بر شرکت­های رتبه­بندی نظارت کند و آنها شرکت­های بیمه را رتبه­بندی کنند. اگر چنین روندی ایجاد گردد برای برون‌سپاری آیین‌نامه‌ها و مقررات تدوین خواهد شد.

* انتظارات شما از اکچوئران مستقل در بخش‌هایی که اتکایی رخ می‌دهد یا شرکت‌هایی که اتکایی هستند، چیست؟ سؤال دیگر اینکه امکان چه برون‌سپاری‌هایی در حوزه اتکایی وجود دارد؟

جهانگیری: شرکت­های رتبه‌بندی دارای متخصص اتکایی خواهند بود؛ بنابراین می­توانند تشخیص دهند چه مواردی در آینده به شرکت موردنظر آسیب می‌رساند. در این راستا نوع قراردادها را تجزیه و تحلیل و تعریف و مشکل اصلی را بیان خواهد کرد.

با توجه به افزایش شرکت­های بیمه، اگر شرکت‌های رتبه‌بندی در شاخص‌هایی که بیمه مرکزی تعریف می‌کند ایجاد شود بسیار مفید خواهد بود. این شرکت‌ها به راحتی می‌توانند از متخصصان اتکایی، مالی، فنی، سرمایه‌گذاری و … استفاده و تجزیه و تحلیل وآینده شرکت را پیش‌بینی کنند.

* آقای عبداللهی، از منظر شما برون‌سپاری چطور است؟

عبداللهی: بیمه مرکزی در بحث نظارت، دو مسئولیت در راستای سیانت از حقوق بیمه‌گذاران، زیان‌دیدگان، سهامداران و سایر ذی‌نفعان دارد؛ یکی تدوین مقررات و ضوابط و آیین‌نامه‌های مرتبط که باید توسط شرکت‌های بیمه عمل شود و رعایت آن باید در حسابرسی توسط حسابرس و بازرس قانونی آنها (به شکل عام) بررسی شود و دیگری مسئولیت نظارت بر اجرا و رعایت ضوابط و مقرارت توسط شرکت‌های بیمه که توسط مدیریت‌های نظارت به صورت تخصصی صورت می‌پذیرد.

امروز تعداد شرکت‌های بیمه افزایش یافته و فرآیندهای بیمه‌ای در حوزه‌های صدور بیمه‌نامه، پرداخت خسارت و سرمایه‌گذاری در صنعت بیمه پیچیده‌تر و گسترده‌تر شده است؛ اما به دلیل محدودیت‌های قانونی در مورد عدم گسترش ساختار سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی مثل قانون برنامه ششم نمی‌توانیم نیروهای بیشتری جذب کنیم؛ اما برای اجرای وظایف محوله به ویژه بحث نظارتِ بیمه مرکزی و اطمینان‌بخشی به آحاد جامعه تصمیم به برون‌سپاری گرفته شد.

در بحث برون‌سپاری باید کیفیت و افزایش چتر نظارتی را در نظر گرفت؛ به تعبیر دیگر هم باید به عمق و هم به سطح نظارت توجه کرد. لازمه این دو این است که بتوانیم از افراد، شرکت‌ها و ابزارهای نظارتیِ داخل صنعت استفاده کنیم. قبل از برون‌سپاری، از طریق آموزش‌، تدوین گواهی‌ و مجوز و فرآیند تأیید صلاحیت، مسیر کیفی‌سازی هموار می‌شود. معتقدم؛ باید تجربه صنایع دیگر مثل صنعت بانکداری، بازار سرمایه، قانون مالیات‌های مستقیم (ماده ۲۷۲) و مؤسسه حسابرسی تأمین اجتماعی را هم مد نظر قرار داد؛ چون آنها تجارب بسیار خوبی دارند؛ قطعاً برای اینکه خواسته‌های صنعت بیمه محقق شود این مؤسسات باید با چارچوب‌ها و مقررات صنعت بیمه آشنا شوند و انتظارات صنعت را پیگیری کنند.

امروز این مسیر به الزام و ضرورت تبدیل شده است و با توجه به انتظاری که مردم از نهاد ناظر در جهت اطمینان‌بخشی و اعتمادبخشی دارند مجبوریم نظارت خود را در سطح و عمق بیشتر کنیم.

* بیان کردید هدف از برون‌سپاری کیفی‌سازی نظارت است؛ آیا نیاز است که معاونت‌ها برای دستورالعمل‌ها و پیش‌نویس‌هایی که قصد برون‌سپاری آنها را دارند یک سری استانداردها داشته باشند؟

عبداللهی: بله. برای اینکه کیفیت لازم محقق شود حتماً به استاندارد نیاز است و مؤسسات حسابرسی تأییدشده باید این چارچوب را رعایت کنند تا بتوانند نظارت را به شکل صحیح انجام دهند.

البته در این فرآیند نظارتی با توجه به ابعاد نظارت (مالی و غیر مالی)، قوانین، مقررات و استاندارهای عام (مانند قانون تجارت، استانداردهای حسابداری، استانداردهای حسابرسی) و آیین‌نامه‌ها و مصوبات خاص صنعت بیمه که مؤسسات حسابرسی باید بر مبنای آن رسیدگی انجام دهند وجود دارد و به صورت مداوم نیز توسعه و تغییر می‌یابد. لیکن به نظر می‌رسد در راستای اجرای این نظارت یا به بیان بهتر ارائه گزارش توسط مؤسسه حسابرسی تأییدشده، مناسب‌تر است که فرمت‌های کاربردی یا دستورالعمل‌های ویژه تدوین شود.

ذکر این نکته الزامی است که چون با امر برون‌سپاری به نوعی انتقال دانش از سمت بیمه مرکزی به مؤسسات حسابرسی در حوزه نظارت انجام می‌شود پس از یک مقطع زمانی با حرفه‌ای‌تر شدن حسابرسان در حوزه نظارت بیمه‌ای، کیفیت گزارشات افزایش خواهد یافت و اعتقاد داریم با این انتقال دانش نه تنها دانش فنی مؤسسات حسابرسی طرف قرداد در این حوزه افزایش می‌یابد؛ بلکه سایر مؤسسات حسابرسی نیز از این دانش فنی بهره خواهند برد.

امینی: چارچوب‌ها و آیین‌نامه‌ها کاملاً مشخص هستند و ما نیز از طریق همان چارچوب‌ها با حسابرسان صحبت و آنها را توجیه می‌کنیم. قراردادهایی که فی‌مابین منعقد می‌شوند ضوابطی دارند که باید رعایت شوند. این قراردادها به نوعی تفاهم هستند و طرفین باید استانداردهایی را رعایت کنند.

* بررسی ساختار حقوقی قراردادها بر عهده آقای عبداللهی است؟

امینی: بله درست است؛ البته از واحد حقوقی نیز کمک می‌گیریم.

* آقای امینی در بخش دوم لطفاً زیرساخت‌های برون‌سپاری را هم به لحاظ فناوری‌های مورد نیاز و هم دانش‌افزارهای مورد نیاز و هم تشکل صنفی و هم نهادسازی بررسی کنید؟

امینی: همان‌طور که بیان شد، مؤسساتی را که با آنها قرارداد بستیم مورد بررسی قرار داده‌ایم. اینها جزو مؤسسات حسابرسی‌ هستند که در حال حاضر با شرکت‌های بیمه همکاری می‌کنند و به وظایف خود آشنا هستند و به کار بیمه تخصص دارند و توسط نهاد دیگری رتبه‌بندی و به صورت رسمی به ما معرفی شدند؛ بنابراین این مؤسسات دانش بیمه‌ای دارند؛ اگر حسابرسان بیمه‌ای قصد داشته باشند به صورت بلندمدت و تخصصی فعالیت کنند آموزش‌های لازم و تخصصی به‌روز را خواهند دید.

در مورد زیرساخت فناوری باید بگویم که حسابرسان باید از فناوری‌های لازم برخوردار باشند تا اگر به صورت اتفاقی مجبور باشیم دوره‌ای برای آنها برگزار کنیم با مشکل مواجه نشوند و فناوری و ابزار لازم را برای انجام امور محوله در اختیار داشته باشند.

* بنابراین به فناوری ویژه‌ای نیاز نیست تا آن را طراحی و پیاده‌سازی کنند.

امینی: برون‌سپاری فعلاً گام‌های آغازین خود را طی می‌کند. چشم‌انداز برون‌سپاری برای بلندمدت است؛ به تعبیر دیگر قرار است رابطه بلندمدتی بین نهاد ناظر و مؤسساتی که می‌توانند کمک کنند شکل بگیرد. یکی از این مؤسسات، مؤسسات اکچوئری است. اکچوئرهایی که به صورت حقیقی فعالیت می‌کنند قرار است در آینده‌ای نزدیک در قالب مؤسسات اکچوئری فعالیت کنند.

مؤسسات حسابرسی دانش‌های لازم را در بحث حسابرسی کسب کرده‌اند. این مؤسسات دوره‌ها و گواهی‌های خاص خود را دارند و از طرف سازمان بورس و بیمه مرکزی رتبه‌بندی شده‌اند و انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه آموزش‌های خاص مربوط به صنعت بیمه را ارائه کرده است که یکی از الزامات این است که این مؤسسات میز خاص بیمه داشته باشند؛ به تعبیر دیگر میزی در مؤسسه آنها در همین زمینه وجود داشته باشد. از افرادی که دوره‌های تخصصی مربوط به حسابرسی بیمه را دیده‌اند آزمون گرفته می‌شود و تأیید صلاحیت‌شده‌ها به ما معرفی می‌شوند و سپس اقدامات مربوط به واگذاری امور مورد نظر صورت می پذیرد.

بیمه مرکزی در بخش نرم‌افزاری، بسترهای خاص خود را دارد؛ از جمله سنهاب که یک پایگاه داده و اطلاعات است که به ناظر در انجام امور کمک می کند. در گام‌های آغازین برون‌سپاری به سامانه خاصی نیاز نداریم؛ بلکه نرم‌افزارهای داخل شرکت‌های بیمه در بحث‌های مالی و منابع انسانی و اتکایی و بیمه‌گری می‌توانند به عنوان بسترهای لازم از نظر فناوری برای برون‌سپاری کمک کنند.

به این نهاد باید به عنوان یک نهاد نوپا بنگریم. اکچوئران انجمنی به نام انجمن اکچوئران دارند و طبعا برای این نهاد نیز باید انجمنی ایجاد شود که از آنها حمایت کند و مدافع منافع آنها باشد.

* آیا آنها ملزم به این کار شده‌اند؟

امینی: خیر ما نمی‌توانیم برای ایجاد انجمن الزام کنیم. بیمه مرکزی به نوعی حامی این حسابرسان است و از آنها حمایت می‌کند و شرکت‌های بیمه را نیز ملزم کرده است که هر نوع همکاری با آنها داشته باشند؛ ولی قاعدتاً این نهاد خود باید انجمن خود را از حالت علمی به صنفی تبدیل کند.

* با مسئولان بیمه مرکزی صحبت کردیم و متوجه شدیم که اکچوئران رسمی دانش قوی‌ ندارند چه مکانیزم‌هایی پیش‌بینی کرده‌اید تا اکچوئران دانش قوی‌تر داشته باشند؟

امینی: شروع هر کاری مشکلات و چالش‌های مختص به خود را دارد. پس از یک دوره برون‌سپاری می‌توان به کمبود‌ها و نیازها پی برد و آنها را تکمیل کرد. ما در ابتدای کار هستیم و قطعاً در آینده کامل‌تر و قوی‌تر و با ابزار بهتر وارد میدان می‌شویم. در گذشته سه اکچوئر رسمی حضور داشتند و سه اکچوئر نمی‌توانستند تشکل ایجاد کنند. در حال حاضر تعداد آنها بالا رفته به نحوی که به سمت ایجاد تشکل حرکت کردند.

معمولاً هیچ نهاد ناظری نهادها و شرکت‌های زیرمجموعه خود را به سمت ایجاد تشکل و انجمن سوق نمی‌دهد؛ بلکه خود آنها طبیعتاً باید به این ضرورت برسند. احساس ضرورت سبب می‌شود تا شرکت‌های بیمه انجمنی به نام سندیکا داشته باشند.

بیمه مرکزی پیگیر این است تا اکچوئران انسجام بیشتری پیدا کنند و آموزش‌های لازم را ارائه نماید. در این راستا از پژوهشکده بیمه برای برگزاری دوره‌های آموزشی کمک می‌گیرد. اکچوئرهای انتخاب‌شده فقط در بیمه‌های زندگی پروانه داشتند؛ اما بیمه مرکزی به آنها فرصتی داد تا در آزمونی شرکت کنند و دوره‌ای را بگذرانند و پروانه فعالیت در هر دو زمینه زندگی و غیر زندگی را کسب کنند تا شرکت‌های بیمه به دو اکچوئر نیاز نداشته باشد.

ادامه دارد: