وضعیت چیدمان محمولات ممکن است در جریان حمل به هم بریزد، این وضعیت بیشتردرمورد محموله های کانتینری روی میدهد. محمولاتی که (درچیدن ومهارکردن آنها درون کانینرخاص ممکن است حمل کننده هیچگونه کنترلی ) نداشته باشد. این موضوع درمورد محموله های سنگین مانند فولاد به شکل دیگری روی می دهد.

درموردفولاد، ماهیت محموله به خودی خود دستیابی به یک محفظه محکم و ایمن را دشوارمی کند، بارگیری فولاد ممکن است درحالی منجر به تکمیل شدن ظرفیت کشتی شود که مرکزثقل آن نسبتاً کم وزن باشد. این امر در جریان سفر منجربه بالا رفتن قارچی کشتی (GM) شده وتعادل آن را به خطر می اندازد. بالا وپائین رفتن قارچی شکل کشتی در هوای طوفانی،نیروهای پویائی رابه وجود می آورد که می تواندحتی بردقیق ترین تلاش ها برای تحکیم محموله ، تاثیر بگذارد. حتی اگراستحکام چیدمان محموله براثرآب وهوای طوفانی به هم نریزد،غالباً خسارت ناشی ازآب دیدگی، براثر ورود آب دریا به مخازن کشتی روی می دهد. این خسارات به طورمعمول ازطریق روکش دریچه ها، هواکش ها، و راه های دسترسی به انبارهای کشتی، و لوله های خروج  صدا و هوا اتفاق می افتد.

در بسیاری موارد، به غیرازاستثنائی که دربند چهارم، ماده ۲جدول مقررات قانون حمل کالا ازطریق دریا مصوب ۱۹۷۱ انگلستان (یا قوانین حاکم مشابه)درمورد مسئولیت حمل کننده پیش بینی شده. مصونیت ازمسئولیت، درمقابل خساراتی که به این نحو به محموله وارد می شود دشواراست.

 بند یاد شده، مقرر می دارد؛ حمل کننده و کشتی مسئول ضرر و زیان ناشی از، اینگونه موارد وموارد مشابه مندرج در زیر نیست:

“خطرات وحوادث دریا یا خطرات و حوادث سایرآبهای قابل دریانوردی”

 اخیراً دیوان عالی دادگاه تجدید نظر ولز جنوبی در قضیه ای بین شرکت بزرگ صنایع فلزی چین با مسئولیت محدود، در مقابل شرکت حمل ونقل بین المللی مالزی Berhad (“Bunga Seroja”)) قضاوت کرده. نتیجه این قضاوت راهنمای خوبی برای دفاع درمقابل “خطرات دریا” در موارد مشابه می باشد.

حکم صادره در این مورد، بین دیدگاه آنگلو-استرالیا  و آمریکا – کانادا در مورد آنچه خسارت ناشی ازخطرات دریا نامیده می شود تمایز قائل شده. در آمریکا وکانادا، خطرات دریا حادثه ای است که شدیداً منشاء طبیعی دارد یا پیامدهای نیروهای غیرقابل مقاومت است که قدرتی بیش ازحد و اندازه دارد و اقدامات معمولی، مهارت ومقاومت انسان، نمی تواند ازآن جلوگیری کند. بنابراین دفاع  درمقابل “خطرات دریا” ممکن است در دادگاه های ایالات متحده یا کانادا با شکست مواجه شود، زیرا شرایط آب وهوایی، حتی اگربسیار شدید باشد، می تواند ویژگی های قابل پیش بینی یا مورد انتظار سفر را داشته باشند ، درحالیکه، دادگاه های آنگلو-استرالیا بر این باورند که. صدمه به محموله که مستقیماً ناشی ازعمل دریا باشد یاآنهائی که ناشی ازفرسودگی وکهنگی یا هرگونه علت دیگری باشد که معمولاً درسفرهای دریائی، قابل پیش بینی است. قابل دفاع نیستند. بعبارت دیگر صدمات حاصل از فرسودگی و کهنگی که ناشی ازعملکرد طبیعی و اجتناب ناپذیر باد و امواج است بعنوان “خطرات دریا” پذیرفته نیست و کاربرد ندارد.

 با این حال ، خسارات ناشی از خطرات دریا که مربوط به طوفان شدید وغیرقابل پیش بینی باشد، محدود به نظر انگلستان واسترالیا نیست،همچنین انتظار منطقی ازهوای نامساعد مانع ازاین دفاع نمی شود. برای دستیابی به توفیق دراین فاع باید برخی عناصرازقبیل اتفاقی بودن یا غیر منتظره بودن اوضاع و شرایطی که باعث خسارت می شود وجود داشته باشد. اما درصورت عدم قابلیت دریانوردی کشتی و یا سهل انگاری حمل کننده درمراقبت از محموله، دلیلی برای دفاع از خسارت و زیان ، وجود نخواهد داشت.

در بسیاری مواردهم ، گرچه شرایط جوی نامساعد وجود داشته، اما دفاع پذیرفته نشد، زیرا رابطه علیت  یا عامل اصلی مشارکت کننده درایجاد خسارت، عدم قابلیت دریانوردی کشتی بوده است. از جمله (به عنوان مثال) نقص درپوش دریچه ها ، وجود نقص در گوه های اتصال مشترک و کلیت ها، خوردگی و زنگ زدگی دربها، خوردگی و زنگ زدگی در روکشها و کانالهای زهکشی وهواکش ها ، نشتی در پوششهای دسترسی به دریچه ها  و آسیب دیدگی لوله های خروج  صدا یا هوا، از گونه این موارد است. 

اگر دلائل هم زمان، برای خسارت وجود داشته باشد، و یکی ازآنها طبق قانون لاهه یا معادل آن استثناء شده، اما دیگری استثناء نشده باشد، خسارت توسط حمل کننده قابل دفاع  نخواهد بود. درمواردی که امید است دفاع صورت گیرد، مدارک دقیق لازم خواهد بود.حمل کننده باید نشان دهد کلیه احتیاط های لازم درموردقابلیت دریانوردی کشتی درهنگام شروع سفر و طول سفررا انجام داده است. این می تواند شامل سوابق نگهداری پوشش دریچه ها ودیگرمنافذ احتمالی ورود آب به مخازن باشد.مدارک دریانوردی وتجربه فرمانده وافسران دراین رابطه مورد بررسی قرارمی گیرد.اقدامات لازم برای بارچینی وایمن کردن محموله درانبارهابرای سفرمورد نظر، واطمینان ازاینکه نقطه ثقل کشتی به گونه ای باشد که ازسنگین شدن بیش ازحد کشتی جلوگیری کند. همچنین ناوبری کشتی قبل و درمدت هوای طوفانی تحت نظارت دقیق قرار خواهد گرفت. آیا شرایط آب و هوائی یا لااقل بدترین آن، با اقدامات دریانوردی متناسب قابل اجتناب بوده؟ درحین مواجهه با هوای طوفانی، آیا اقدامات کافی توسط فرمانده کشتی برای تغییرمسیروکاهش سرعت به منظور به حداقل رساندن صدمات وارد به بدنه کشتی و محموله به عمل امده است؟

برای دفاع موفق، به همه این جنبه ها، همراه با سابقه دقیق از شرایطی که کشتی واقعاً با آن روبرو شده ، از جمله شواهد و مدارک دقیق و قابل اعتماد از شاهدان کشتی خواسته خواهد شد. درمورد اخیر، نوار ویدئویی یا حداقل تصاویر دوربین از شرایط وجود هوای طوفانی می تواند کمک قابل توجهی بکند.اخیراً در حادثه ای، یک کشتی درهوای طوفانی دو بسته سنگین محموله روی عرشه خود را در خلیج بیسکای  از دست داد. در دفاع از مالکان کشتی، پیش بینی فرمانده ازآب وهوای طوفانی و فیلمبرداری از بدترین شرایط آب وهوا کمک قابل توجهی به دفاع ازموضوع کرد.

نویسنده:جواد محمدیان امامی . کارشناس مدیریت ریسک و بیمه