تحلیلی بر ضریب خسارت بیمه شخص ثالث شرکت‌های بیمه در ۶ماهه نخست ۹۹

بهنام شهریار ، مشاور مدیر عامل بمه آرمان در امور ریسک در پاسخ به گزارش منتشر شده ریسک نیوز توضیحاتی ارایه کرد که در پی می آید:

چندی پیش تحلیلی درخصوص مقایسه ضریب خسارت رشته بیمه شخص ثالث اتومبیل شرکت‌های بیمه در ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۹ در رسانه ریسک نیوز منتشر گشت.

در این تحلیل، شرکت بیمه آرمان با ضریب خسارت ۱۱۸% در جایگاه نخست و با بیشترین ضریب خسارت معرفی شد. اگرچه ارائه چنین تحلی‌های توسط رسانه‌ها می‌تواند بسیار مفید و قابل استفاده باشد لیکن در تهیه چنین گزارش‌هایی لازم است نکات ذیل رعایت گردند:

1. طبق آمار مندرج در صورت‌های مالی ۶ ماهه شرکت‌های بیمه در سامانه کدال، ضریب خسارت ناخالص ( هزینه­های خسارت ناخالص به درآمد حق‌بیمه ناخالص) برای کلیه شرکت‌های بیمه به‌صورت نمودار ذیل است:

نمودار ۱: ضریب خسارت ناخالص بیمه شخص ثالث اتومبیل شرکت‌های بیمه در ۶ماهه نخست سال ۱۳۹۹

ماخذ: صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه، ۶ماهه سال ۱۳۹۹

تحلیل‌گر محترم در رسانه ریسک نیوز مشخص نکرده است که منظور از ضریب خسارت محاسبه شده دقیقاً چیست، لذا رتبه‌بندی ایشان باتوجه به نمودار بالا، دور از ذهن است بالأخص آن‌که ضریب خسارت ۱۳ شرکت بیمه زیر ۵۰ % بیان شده که حتی با توجه به شیوع بیماری کرونا و کاهش نسبی تعداد سفرها باز هم دور از ذهن به نظر می‌رسد.

1. استفاده از اعداد صورت‌های مالی ۶ ماهه به منظور محاسبه و مقایسه ضرایب خسارت شرکت‌های بیمه به دلایل ذیل گمراه‌کننده است:

الف) مقدار کسری ذخایر رشته بیمه شخص ثالث اتومیبل، تنها در صورت‌های مالی سالیانه توسط بیمه مرکزی ج.ا.ا محاسبه و در این اسناد درج می‌گردد. لذا هزینه خسارت معوق در صورت‌های مالی ۶ ماهه، بدون در نظر گرفتن این کسری ذخیره (مگر آنکه بخشی از کسری ذخیره سال مالی قبل مطابق صلاحدید نهاد ناظر در صورت‌های مالی ۶ ماهه لحاظ شده باشد) می‌تواند تغییرات شگرفی در ضریب خسارت شرکت‌های بیمه ایجاد نماید.

ب) روش ذخیره‌گیری حق‌بیمه عایدنشده (قاعده یک هشتم) و به تبع آن درآمد حق‌بیمه در یک دوره مالی به روند صدور فصلی بیمه‌نامه بسیار حساس است. هرچه زمان صدور بیمه‌نامه به پایان سال مالی (فصول سوم و چهارم) نزدیک شود، با فرض رشد مثبت حق‌بیمه صادره نسبت به سال قبل، به علت افزایش هزینه ذخیره حق‌بیمه عایدنشده، ضریب خسارت در آن دوره مالی موقتاً افزایش می‌یابد. این امر موجب نوسان بیشتر و کاذب سود بیمه‌گری و متورم شدن ضریب خسارت در یک سال خاص و تخلیه آن در سال مالی بعد می‌گردد. این امر در تحلیل ریسک بیمه‌گری موجب بزرگنمایی مقدار ریسک می‌شود.

با این توصیف، ضریب خسارت محاسبه شده در نمودار ۱، ضریب خسارت مالی است و به دوره‌های مالی حساس بوده و دارای پیش‌بینی نسبتاً کاذب است.

ج) در تحلیل ضریب خسارت ۶ ماهه یا حتی سالانه حتماً بایستی به سیکل‌های صدور (Underwriting Cycles) توجه گردد. یک سیکل (چرخه) صدور معمولاً به صورت ذیل است:

بنابراین هرگونه کاهش در حق‌بیمه صادره چه به دلیل پایش و بهینه‌سازی پرتفوی بیمه و چه به دلیل از دست دادن بخشی از درآمد حق‌بیمه، موقتاً ضریب خسارت در سالی که درآمد کاهش یافته، افزایش می یابد.

بنابراین در نظر گرفتن ضریب خسارت ۶ ماهه و یا حتی یک‌ساله آن‌هم برای رشته بیمه شخص ثالث اتومیبل (با توجه به روند طولانی رسیدگی به پرونه‌های خسارت در دادگاه‌ها) چندان صحیح نیست.

د) تحلیل‌گر بایستی تمامی جوانب عملیات بیمه‌گری را در نظر بگیرد. بدین منظور از ضریب عملیاتی (Operating Ratio–OR) به جای ضریب خسارت، برای مقایسه شرکت‌های بیمه استفاده می‌کنند. این ضریب به صورت ذیل محاسبه می‌گردد:

مطابق با صورت‌های مالی جدید شرکت‌های بیمه و استاندارد IFRS، درآمد سرمایه‌گذاری از محل ذخایر فنی (بیمه‌ای) جزیی از عملیات بیمه‌گری بوده و در کنترل و کاهش ریسک (چه بیمه‌گری و چه نقدینگی) رشته‌های بیمه بسیار مهم است. این نسبت برای رشته بیمه شخص ثالث اتومبیل شرکت‌های بیمه در ۶ماهه نخست سال ۱۳۹۹، به‌صورت نمودار ذیل بوده است:

نمودار ۲: ضریب عملیاتی بیمه شخص ثالث اتومبیل شرکت‌های بیمه در ۶ماهه نخست سال ۱۳۹۹

ماخذ: صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه، ۶ماهه سال ۱۳۹۹

اما شیوه تحلیل صحیح چیست؟

در پاسخ باید گفت که روش‌های متعددی بدین منظور وجود دارد. اما پیشنهاد می‌شود تحلیل‌گر با روش‌هایی مشابه ذیل، به محاسبه و مقایسه ضرایب خسارت شرکت‌های بیمه بپردازد (البته درصورت وجود داده کافی):

1. ضریب خسارت مبتنی بر صدور (Underwriting Loss Ratio-ULR)

در این روش، که یکی از مناسب‌ترین روش‌ها برای ارزیابی ریسک بیمه‌های غیرزندگی است، بیمه‌نامه‌هایی که تاریخ انقضای آن‌ها در پایان دوره مالی (۶ ماهه یا سالانه) است را در نظر گرفته و مجموع خسارت پرداخت شده (Paid Losses) و پرداخت نشده (Unpaid Losses) آن بیمه‌نامه‌ها را محاسبه می‌کنند. سپس این مقدار را بر مبلغ حق‌بیمه وصول‌شده آن بیمه‌نامه‌ها تقسیم می‌کنند.

نسبت حاضر به ضریب خسارت مبتنی بر صدور (ULR) معروف بوده و در تحلیل ریسک بیمه‌گری (و کنترل آن) و ذخایر بیمه‌ای بسیار اهمیت دارد. این مقدار برای شرکت بیمه آرمان حدود ۸۰ درصد در دوره یک‌ساله منتهی به ۳۱/۰۶/۱۳۹۹ بوده است.

1. تحلیل روند یا متوسط ۳ تا ۵ ساله ضریب خسارت مالی

این روش می‌تواند برای تحلیل ضریب خسارت شرکت‌های بیمه بزرگ و بالغ مفید باشد اما برای شرکت‌های بیمه کوچک و نابالغ اندکی با تورش و خطا همراه است.

1. استفاده از ضریب خسارت مبتنی بر مثلث خسارت

این روش مشابه روش اول است لیکن ضریب خسارت را با توجه به سال رخداد خسارت، سال صدور بیمه‌نامه و سال تسویه یا تکمیل خسارت، محاسبه می‌نماید. این شیوه که در محاسبه ذخیره خسارت معوق کاربرد دارد، توسط نهاد ناظر نیز برای تعیین کسری این ذخیره استفاده می‌شود.