اقتصادناب_مقاله ؛ دولت ونقش آن در امور اتکایی بیمه‌های نفت و انرژی

اقتصادناب_باتوجه به شواهده پروژه های نفت و انرژی بسیار بزرگ‌اند و در بیشتر مواقع شرکت‌های بیمه¬ای به تنهایی قادر به تحت‌پوشش قرار دادن آن نیستند”

بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور و نیز بودجه دولت به بخش انرژی و به‌طور خاص به درامدهای نفتی وابسته است که نوسانات و بی‌ثباتی‌های این حوزه می­تواند سایر متغیرهای اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار دهد. از طرفی براساس آمار و ارقام منتشر شده در سال۹۵ سهم بخش نفت و انرژی از حق ­بیمه تولیدی صنعت بیمه تقریبا ۸/۰درصد بوده که درصد بسیار ناچیزی را به خود اختصاص داده است.

آنچه که مشخص است، صنعت بیمه می­تواند با تجهیز خود به دانش فنی، ریسک و ایمنی و نیز استفاده از ظرفیت­ شرکت­های فعال در صنعت، حق­بیمه بیشتری را در بخش نفت و انرژی تولید کند. بدین‌ترتیب از یک طرف پایگاه داده بسیار قوی در این زمینه برای صنعت بیمه شکل می‌گیرد تا در آینده بتوان محاسبات و تحلیل‌های مرتبط را دقیق­تر و راحت­تر انجام داد و از طرفی نیز سرمایه­های ملی کشور با تحت‌پوشش قرار گرفتن از جانب شرکت­های بیمه، در حاشیه امنیت نسبی خواهند بود. در این فرایند همچنین دانش فنی کارشناسان بیمه در این حوزه به مراتب بیشتر از قبل خواهد شد و این خود نقطه عطفی در کنترل و مدیریت ریسک­های نفت و انرژی خواهد بود.

پروژه­های نفت و انرژی بسیار بزرگ‌اند و در بیشتر مواقع شرکت‌های بیمه­ای به تنهایی قادر به تحت‌پوشش قرار دادن آن نیستند. بنابراین شرکت­های بیمه با استفاده از ظرفیت­های اتکایی و کنسرسیوم و انتقال ریسک به سایر شرکت­ها و همچنین استفاده از ظرفیت انتشار اوراق بهادار می­توانند پروژه­های مختلف نفت و انرژی را تحت‌پوشش قرار دهند و سهم خود را از بیمه ­های نفت و انرژی افزایش دهند.

متاسفانه ظرفیت بازار اتکایی داخل کشور پایین است. با‌توجه‌به اتفاقات سیاسی که در چند سال اخیر رخ داده، ارتباط صنعت بیمه با بیمه ­گران خارج از کشور بسیار محدود شده است و بیمه‌های ریسک­های بزرگی همچون ریسک­های نفت و انرژی بیشتر در قالب بیمه­ نامه ­های کنسرسیومی صادر می‌شود.

علی‌رغم سیاست ­های کلی اصل “۴۴”  قانون اساسی کشور و برنامه حاکمیت در زمینه خصوصی‌سازی صنایع و شرکت­ها، در حوزه بیمه ­های نفت و انرژی این مهم اتفاق نیافتاده است. اکنون تقریبا بیش از ۶۰ درصد بازار بیمه­ های نفت و انرژی در اختیار تنها شرکت بیمه است که با ایجاد گروه کنسرسیوم انرژی و انعقاد توافق­نامه ­ای تحت‌‌عنوان توافق­نامه بیمه­های مشترک انرژی، صدور بیمه‌نامه را در این رشته انحصاری کرده است.

متاسفانه بندهایی از آیین­ نامه “۹۵” شورای‌عالی بیمه که در سندیکای بیمه ­گران ایران و در سال۹۶ به تصویب رسید نیز به حمایت از این شرکت بیمه دولتی و همچنین یادشده پرداخته است که ذکر چند نمونه از آن خالی از لطف نخواهد بود. ما امیدواریم که تمهیدات لازم برداشته شدن این انحصار در صنعت بیمه طراحی و تدوین شود.

ماده دو آیین ­نامه شماره “۹۵” شورای‌عالی بیمه اشاره دارد که راهبر بیمه مشترک (لیدر) باید حداقل معادل ۱۵درصد مبلغ بیمه­ شده یا حد تعهد بیمه ­نامه پس از کسر سهم اتکایی اجباری، ظرفیت نگه­داری داشته باشد.

براساس آخرین ظرفیت مجاز نگه­داری ریسک شرکت­های بیمه که بیمه مرکزی براساس اطلاعات آخرین صورت­های مالی مصوب شرکت­های بیمه منتشر می­کند، پنج شرکت بالانشین این جدول که به‌ترتیب شرکت‌های بیمه ایران، البرز، آسیا، پارسیان و دانا هستند، از اعضای گروه کنسرسیوم انرژی هستند و اکثر پرتفوی مربوط به حوزه نفت و انرژی در این گروه به اشتراک گذاشته می­شود.

در این جدول بعد از پنج شرکت اشاره شده، شرکت بیمه پاسارگاد با سهم نگه­داری ‌هزارو۲۷۰ میلیارد ریال در رده ششم قرار دارد. این شرکت بر اساس ماده دو آیین­نامه “۹۵” شورای‌عالی بیمه تنها می­تواند بیمه‌نامه‌های با سرمایه یا حد تعهد حداکثر هزارو۶۵۰ میلیارد ریالی را به‌صورت کنسرسیوم راهبری کند.

در نتیجه با این توضیحات و باتوجه‌به اینکه سرمایه پروژه­های نفت و انرژی سنگین­تر و بیشتر از این مبالغ است؛ بنابراین این ماده محدودیت زیادی را برای سایر شرکت­های بیمه در حوزه نفت و انرژی ایجاد و عملا انحصار را در رشته نفت و انرژی بین این گروه و اعضای آن تثبیت کرده است.

در سند اقدامات راهبردی و عملیاتی که بیمه مرکزی برای سال۹۵ منتشر کرد، یکی از اهداف کمی راهبردی این سند کاهش شاخص هرفیندال[۱] و کاهش انحصار در صنعت بیمه بود. بازنگری در ماموریت شرکت سهامی بیمه ایران بخشی از  اقدامات راهبردی و عملیاتی آن سند بود که خروجی ملموس آن افزایش سهم شرکت­های بیمه غیردولتی از حق­بیمه بازار گزارش شده است[۲] اما متاسفانه این افزایش سهم شرکت­های بیمه غیردولتی از پرتفوی بیمه ­نامه­ های نفت و انرژی بسیار پایین و ناچیز است.

براساس آخرین آمار منتشر شده از جانب بیمه مرکزی، حق­بیمه تولیدی بیمه ­نامه ­های نفت و انرژی ۲هزارو۱۲۱ میلیارد ریال بوده که این رقم تقریبا معادل ۸/۰درصد کل بازار بوده است.

براساس این آمار و باتوجه‌به اینکه اطلاعات بعضی از شرکت­های عضو گروه کنسرسیوم انرژی ازجمله شرکت بیمه ایران و آسیا و کارآفرین در این رشته ثبت نگردیده است، اما ۷/۶۳درصد [۳]پرتفوی بیمه­های نفت و انرژی در اختیار شرکت­های بیمه البرز، دانا، پارسیان، ملت و سامان است که این خود انحصار کامل در این رشته را به خوبی نشان می‌دهد.

همین آمار به تعداد بیمه­ نامه­ های صادر شده توسط شرکت­های بیمه در حوزه نفت و انرژی اشاره می‌کند که بیش از ۵۳درصد آن به اعضای گروه کنسرسیوم انرژی تعلق دارد. این یعنی پروژه­های بزرگ که حق­بیمه قابل توجهی دارند، بین این هشت شرکت به اشتراک گذاشته شده است.

این در حالی است که در مقدمه توافق­ نامه­ای که بین اعضای گروه کنسرسیوم انرژی منعقد شده است، هدف از این توافق­نامه را حفظ و صیانت از سرمایه ­های ملی کشور در بخش نفت، گاز و پتروشیمی و به‌کارگیری حداکثر توان فنی و مالی شرکت­های بیمه داخل کشور خوانده‌اند. اما متاسفانه تنها از توان فنی و مالی این هشت شرکت استفاده می­گردد و پذیرش بیمه‌گران جدید به تایید مدیران عامل شرکت­های این گروه منوط شده است و صد البته تاکنون مدیران عامل شرکت­های این گروه هشت عضوی هنوز هیچ شرکتی را به آن اضافه نکرده­اند. کما اینکه بعضی از شرکت­های خارج از این گروه، خود سهام‌دار برخی از این پتروشیمی­ها و هلدینگ­ها هستند اما انحصار موجود در حوزه بیمه‌‌های نفت و انرژی، دست این شرکت­ها را از صدور بیمه‌نامه‌های اینچنینی کوتاه کرده است.

همچنین در یکی از بندهای فصل سوم توافق­نامه نفت و انرژی آمده است که نرخ و شرایط مورد عمل، نرخ و شرایط مصوب در کمیته فنی بیمه­نامه­های مشترک خواهد بود و هیچ یک از اعضا نمی­توانند به جز این نرخ و شرایط، نرخ و شرایط دیگری را به بیمه­ گذاران ارایه کنند و همچنین نمی­ توانند بیمه­ نامه سایر شرکت­های بیمه را به‌صورت مستقیم یا اتکایی، قبول کنند.

در جایی دیگر از این توافق­نامه آمده است بیمه­گرانی که عضو این گروه نیستند، می­توانند پیشنهادهای خود را برای مشارکت بیمه­نامه­های انرژی صادر شده خویش به دبیرخانه آن گروه بفرستند تا در صورت پذیرش، ریسک بین اعضا تقسیم شود و در غیر این‌صورت اعضا از آن پشتیبانی نخواهند کرد. باتوجه‌به شرایط موجود در اقتصاد کشور و نبود ارتباط گسترده با سایر بیمه­گران اتکایی بین­المللی نقش تنها شرکت دولتی صنعت بیمه در امور اتکایی باید بیشتر از قبل باشد اما متاسفانه این شرکت از بیمه­ نامه­ هایی که سایر شرکت­های غیر عضو این گروه در حوزه نفت و انرژی صادر می‌کنند، هیچ حمایتی نمی‌کند و در واقع باید گفت حمایت دولت از صنعت بیمه در این شرایط خطیر اقتصادی و تحریم، به همین هشت شرکت عضو گروه کنسرسیوم انرژی محدود شده است.

 

منابع:

[۱] – این شاخص اقتصادی یکی از معیارهای اندازه سازمان در رابطه با صنعت و مقیاس رقابت میان آن است. افزایش در شاخص هرفیندال به طور کلی نشانگر کاهش رقابت و افزایش قدرت بازار است در حالی که کاهش آن نشانگر وضعیتی عکس این شرایط است.

[۲] – سالنامه آماری سال ۹۵/ صفحه ۴۵

[۳] – بیمه البرز ۴/۲۳ % ، بیمه دانا ۶٫۵ % ، بیمه پارسیان ۱۶٫۷ %، بیمه ملت ۱۴٫۸ % و بیمه سامان ۲٫۳ %

گردآورنده:مهندس غلامحسن شاه حسینی کارشناس بیمه