۴۸ سند معتبر مبنی بر قدمت بیمه های بازرگانی در ایران

به گزارش اقتصادناب در اسناد تاریخی آمده است، بیمه در ایران از دوره کیقباد (حدود پنج هزار سال پیش) آغاز شده در این دوره اگر کسی دچار آسیب می‌شد باید به او تاوان یا بیمه داده می‌شد که به بیمه تاوان و به بیمه شدگان دریغمندان می‌گفتند ، در آن زمان کیقباد نماد شاهی بود که تمام ایران به فرمانش بودند، یکی از این فرمانها پرداخت بیمه به آسیب دیدگان بوده است. در زمان پادشاهی کیقباد اگر کسی دچار آسیب می شد یا خانه اش آتش می گرفت یا کشتزارش با خشکسالی بی ثمر می‌ماند باید به او تاوان یا بیمه داده می‌شد.

آنچنان که درکتب تاریخی آمده ، واژه‌ بیمه نخستین‌بار در منابع فارسی در تحفه العالم عبدالطیف شوشتری به معنای اطمینان دادن به شخص به کار رفته است و محمد معین آن را برگفته از بیما، یک واژه‌ هندی یا اردو، می‌داند.

اما آنچه از اسناد برجای مانده در تاریخ معاصر ایران یافت می شود ظاهرا نشان می دهد، نخستین بار ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۰ خورشیدی امتیاز نامه ای را به نام” تاسیس اداره حمل و نقل و بیمه در ایران” به روس ها واگذار کرد که البته به اجرا درنیامد ، سپس در دوران احمدشاه قاجار به سال ۱۲۸۹ خورشیدی دو بنیاد روسی نادژا و کافکاز مرکوری فعالیت‌های بیمه‌ای خود را آغاز کردند و آرام‌آرام شرکت‌های خارجی دیگری در ایران به راه افتاد که تا ۲۵ سال بازار بیمه‌ ایران را در دست داشتند و در سال ۱۳۱۴ دست‌کم ۲۹ شرکت بیمه‌ خارجی در ایران فعالیت داشتند. از میان آن‌ها، دو شرکت اینگستراخ و یورکشایر از همه فعال‌تر بودند و تا پیروزی انقلاب اسلامی به کار پرداختند.
سرانجام در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به کوشش الکساندر آقایان و علی‌اکبر داور، شرکت سهامی بیمه‌ ایران با سرمایه‌ دولتی ۲۰ میلیون ریال تشکیل شد.

تا اینکه نهایتا ، قانون بیمه در اردیبهشت ۱۳۱۶ خورشیدی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و بیمه‌ سازمان‌های دولتی به  شرکت بیمه‌ ایران واگذار شد هم‌چنین، شرکت‌های دولتی موظف شدند ۲۵ درصد از بیمه‌های صادره‌ی خود را در ایران، نزد شرکت سهامی بیمه‌ ایران، بیمه‌ اتکایی کنند.

شاید بتوان گفت ، آنچه که ذکر شد خلاصه ای کوتاه از تاریخچه بیمه در ایران است اما بدون شک این همه ماجرا نیست .

۴۸ سند معتبر مبنی بر قدمت بیمه های بازرگانی در ایران

بر اساس گزارش ریسک نیوز بهروز مرادی ، نویسنده کتاب ” تاریخ بیمه های بازرگانی در ایران ” ۴۸ سند معتبر مبنی بر قدمت بیمه های بازرگانی در ایران را در کتاب خود ارایه کرده به طوریکه این ۴۸ سند بر این امر صحه می گذارند که پیشینه بیمه های بازرگانی در ایران بسیار بیشتر از آنست که تا کنون تصور می شده است.

وی در مقدمه کتاب ” تاریخ بیمه های بازرگانی در ایران ” آورده است ، پیشینه تاریخی و قدمت حضور در هر صنعتی ، می تواند موجب تقویت و اعتماد به نفس و خودباوری دست اندر کاران آن صنعت شده و به نوآوری و توسعه آن رشته کمک کند .خاستگاه بیمه های بازرگانی به صورت امروزین تمدن غرب بوده و دارای قدمتی چندین ساله است .کشورهای پیش کسوت در بیمه های بازرگانی با تکیه بر تجارب گذشته و پشتوانه تاریخی خود نقش تعیین کننده ای در بازار بیمه جهان ایفا می کنند.

نویسنده کتاب ” تاریخ بیمه های بازرگانی در ایران ” در این مقدمه تصریح می کند ، تصور اشنایی دیر هنگام ایرانیان با بیمه های بازرگانی ، در مقایسه با تاریخ گسترش ان در غرب احساس ناخوشایندی را القا می کند . نتیجه پژوهش های تاریخی پیرامون بیمه های بازرگانی در ایران ، نشان می دهد در دوره قاجاریه یک امتیازنامه با موضوع بیمه به فردی به نام پولیا کف اعطا شده که به علت غیرفعال بودن او ، امتیاز نامه لغو می شود و اواخر دوره احمد شاه قاجار دو شرکت روسی با اسامی قفقاز مرکوری و نادژادا در زمینه بیمه در ایران فعالیت محدود و مبهمی می کنند.

بی اطلاعی بازرگانان ایرانی دوره قاجاریه از وجود بیمه های بازرگانی ، باورپذیر نبود

بهروز مرادی طی مقدمه کتاب مذکور تاکید می کند ، آشنا نبودن ایرانیان با موضوع بیمه در قاجار از سوی کارشناسان امری پدیرفته شده تلقی می شود زیرا کارشناسان بر این باروند که خدمات بیمه بازرگانی برای اولین بار در دوره پهلوی وارد ایران شده است.

وی در حالیکه بی اطلاعی بازرگانان ایرانی دوره قاجاریه از وجود بیمه های بازرگانی را باورپذیر نمی داند در نوشتار خود تصریح می کند ، بیمه های بازرگانی از درون تجارت بین الملل متولد شده و محصول نیاز بازرگانان به امنیت در تجارت دریایی بوده است با توجه به اهمیت تجارت در تاریخ اقتصادی ایران ، موضوع بی اطلاعی بازرگانان ایرانی دوره قاجاریه از وجود بیمه های بازرگانی ، برای مولف امری باورپذیر نبود بنابراین فرضیه ورود بیمه بازرگانی به ایران از طریق مبادلات تجاری اوایل دوره قاجاریه را به عنوان پژوهشی مطرح کردم. بررسی اسناد خطی دروره قاجاریه که برای اولین بار در ارتباط با موضوع بیمه مورد بررسی قرار می گرفت به طور طبیعی به آرامی پیش می رفت.با بدست امدن هر سند جدید از میان انبوه اسناد ، شوق توصیف ناپذیری یافته و برای ادامه پروژه دلگرم می شدم.درپایان بررسی اسناد ، فهرستی از سفرنامه ها و خاطرات روزانه دوره قاجار تهیه کردم و در نتیجه بررسی و مطالعه ، اسناد بیشتری یافتم . بررسی مطبوعات دوره قاجاریه و پهلوی اول ، موضوعی بسیار طاقت فرسا بود . باید صفحات روزنامه و مجلات قدیمی را ورق زده و محتوای انرا بررسی می کردم . تصور کنید فقط برای یافتن اطلاعات در یک مورد صفحات یازده سال روزنامه اطلاعات را ورق زدم.

آنچنان که نویسنده در مقدمه کتاب عنوان کرده ، کتاب حاضر مشتمل بر سه فصل است ، در فصل اول به پیشینه و ریشه واژه بیمه از زوایای مختلف پرداخته و در نهایت واژه بیمه را از ابهامی که صنعت بیمه گرفتار آن شده بود ، خارج کردم. در فصل دوم سندهای نویافته بیمه های بازرگانی و سایر اسناد مهم را با رعایت ترتیب زمانی با موضوع کنار هم قرار داده و فرضیه آشنایی ایرانیان با بیمه های بازرگانی را از طریق تجارت دریایی در دوره قاجاریه اثبات کرده و نشان دادم علاوه بر بازرگانان ایران ، کارکنان وزارت امور خارجه هم با موضوع بیمه بازرگانی آشنایی بوده و واژه بیمه بر اساس اسناد در سال ۱۲۳۳ خورشیدی در ادبیات رسمی دولتی وجود داشته است.

در فصل سوم اسامی شرکت ها و کارگزاران فعال بیمه در ایران را تا تاریخ تاسیس “شرکت بیمه ایران” نام برده ام که برخی اسامی برای اولین بار معرفه شده اند. همچنین در راستای آسان سازی مقایسه در متن کتاب تاریخ های اسناد از هجری قمری به هجر شمسی تبدبدیل شده است.

کتاب مذکور حاصل دو سال پژوهش و تلاش مستمر به منظور شناسایی بخش ناشناخته تاریخ بیمه های بازرگانی در ایران است.

سند دهم – قدیمی ترین آگهی تبلیغاتی بیمه
این گزارش حاکی است ، در سند دهم که در کتاب مذکور به آن اشاره شده است ،سندی از مجموعه اسناد وزارت امور خارجه متعلق به سال ۱۲۸۲ خورشیدی ، آمده که در واقع نمونه آگهی تبلیغاتی شرکت قفقاز و میرکور( قفقاز مرکوری) است که در شهر های ایران توزیع می شده و جهت استحضار وزیر امور خارجه وقت نیز پیوست شده است .
جالب است که این اگهی متعلق به ۱۱۰ سال پیش است و برای اولین بار در این کتاب رونمایی شده است.

گفتنی است ، درکتاب مذکور  سه فصل به رشته تحریر در آمده است که در فصل اول به این سوال که آیا واژه بیمه از زبان های دیگر وارد زبان فارسی شده و آیا توسط زبان شناسان به عنوان واژه معادل انتخاب شده ، پرداخته شده است.

بر اساس این گزارش ، فصل دوم این کتاب به اسناد بیمه ای دوره قاجاریه  که مشتمل بر ۴۸ سند معتبر است ، می پردازد که به اسناد جالبی مانند سند راه اندازی دفتر بیمه حمل و نقل در قزوین ، سند قدیمی ترین آگهی تبلیغاتی ، سند بیمه نامه ساختمان سفارت ایران در لاهه و سند بیمه نامه آتش سوزی سفارت ایران در استانبول می توان اشاره کرد که البته درین بخش به اسناد مکمل بیمه در دوره قاجار نیز اشاره شده است.

در فصل سوم و اخرین فصل این کتاب نیز بیمه های بازرگانی پس از سال ۱۲۹۸ خورشیدی مورد بررسی قرار گرفته که یکی از مباحث این فصل به تاریخچه شرکت سهامی بیمه ایران به روایت اولین مدیرعامل شرکت الکساندر آقایان می پردازد.

لازم بذکر است ، کتاب ” تاریخ بیمه های بازرگانی در ایران ” به قلم بهروز مرادی  در سال ۹۳ پژوهش و تالیف آن صورت گرفت و سرانجام در مرداد ماه سال ۹۴ از سوی موسسه انتشاراتی پارس نویسا منتشر شد.