تاملی بر ساختار مطالبات معوق صنعت بیمه

به گزارش اقتصادناب به نقل از بیمه داری نوین با استناد به آمار منتشره بیمه مرکزی، ارزش صنعت بیمه کشور به بالای ۲۸۰ هزار و ۱۷۵ میلیارد ریال در سال ۹۵ رسیده که نسبت به سال قبل از آن رشدی ۶/۲۲ درصدی را به ثبت رسانده است. سودی که این صنعت از فعالیت بیمه‌ای به دست آورده معادل ۱۹هزار و ۳۴۵ میلیارد ریال بوده که نسبت به سال ۹۴ رشدی ۶۱ درصدی را نشان می‌دهد. علاوه بر فعالیت بیمه‌ای شرکت‌های فعال در این صنعت از محل ذخایری که در اختیار دارند اقدام به سرمایه‌گذاری کرده و سودی از این مجرا نیز به دست می‌آورند.

مجموع درآمد ناشی از سرمایه‌گذاری بیمه‌ای‌ها در سال ۹۵ از محل ذخایر فنی و سایر منابع به ترتیب ۱۴هزار و ۶۳ و چهار هزار و ۴۳۷ میلیارد ریال گزارش شده است. به عبارتی سود صنعت بیمه از فعالیت تخصصی خود معادل ۹/۶ درصد از حق بیمه تولیدی بوده و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری نیز ۶/۶ درصد از حق بیمه تولیدی است. سود حاصل از سرمایه‌گذاری برای صنعت بیمه تقریبا با سودی که ناشی از فعالیت تخصصی آن‌هاست برابری می‌کند و به همین دلیل بخش سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های بیمه حوزه‌ای بسیار مهم تلقی می‌شود.

سلامت در سیستم جریان انتقال سرمایه و نقدینگی شرکت‌ها در این راستا حائز اهمیت است. هرگونه اختلال در مسیر فعالیت کل سیستم، درآمد و عملکرد آینده شرکت را در معرض تهدید قرار می‌دهد لذا کنترل و مدیریت عوامل بالقوه تهدیدکننده برای شرکت‌ها حیاتی است.

آنچه می‌توان از آن به‌عنوان مهم‌ترین تهدیدکننده در مسیر سرمایه‌گذاری‌های صنعت بیمه نام برد، مطالبات معوق شرکت‌های بیمه است. مطالباتی که شرکت‌های بیمه از مشتریان خود دارند و در موعد مقرر پرداخت نمی‌شود خود را در شکل مطالبات معوق نشان می‌دهد. کل سرمایه‌گذاری که شرکت‌های بیمه در سال ۹۵ انجام داده‌اند حدود ۲۲۰ هزار میلیارد ریال تخمین زده شده است. اگر مطالبات صنعت بیمه در همین سال را جمع کنیم عدد ۱۳۴ هزار و ۳۸۳ میلیارد ریال به دست می‌آید که حدود ۶۱ درصد از مبلغ سرمایه‌گذاری آن است. حال سوالی که پیش می‌آید آن است که از این ۶۱ درصد چه مقدار آن به مطالبات معوق تبدیل می‌شود و استاندارد مطالبات معوق در صنعت بیمه چقدر است؟

رئیس‌کل وقت بیمه مرکزی در مهرماه سال ۹۴ مطالبات معوق سال ۹۳ را بیش از ۳۰ هزار میلیارد ریال اعلام کرد. هنگامی‌که این عدد را به حق بیمه تولیدی همین سال (۲۰۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال) تقسیم کنیم، نسبت ۶/۱۴ درصد به دست می‌آید. همچنین در آبان‌ماه سال ۹۵ همتی، رئیس بیمه مرکزی اعلام کرد که سهم مطالبات معوق به ۳۰ درصد رسیده است.

کل مطالبات صنعت بیمه در سال ۹۳ و ۹۴ به ترتیب معادل ۸۱ هزار و ۲۴۸ و ۹۸ هزار و ۲۶۹ میلیارد ریال گزارش شده است. همان‌طور که گفته‌ شد در سال ۹۳ بیش از ۳۰ هزار میلیارد ریال و در سال ۹۴ حدود ۶۸ هزار میلیارد ریال مطالبات معوق وجود داشته است. با تقسیم اعداد فوق می‌توان اظهار داشت که در سال ۹۳ حدود ۳۷ درصد و در سال ۹۴ حدود ۷۰ درصد از مطالبات به مطالبات معوق تبدیل شده است.

کارشناسان معتقدند که با توجه به نوع بازار بیمه، نسبت مطالبات در کشور می‌تواند حدود ۳۰ درصد باشد. آنچه در ادامه گزارش به آن پرداخته می‌شود بررسی وضعیت مطالبات شرکت‌های بیمه شامل مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان، مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی و مطالبات بلندمدت است که برای سه گروه دولتی یعنی بیمه ایران، دولتی خصوصی شده (آسیا، البرز و دانا) و شرکت‌های خصوصی انجام خواهد شد. لازم به ذکر است که آمار سال ۹۶ شرکت‌ها از صورت‌های مالی منتشر شده در سامانه کدال به دست آمده است.

بیمه ‌ایران

کل مطالبات صنعت بیمه در سال ۹۵ معادل ۱۳۴ هزار و ۳۸۳ میلیارد ریال گزارش شده است. همچنین کل مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان در سال ۹۵ معادل ۱۱۲ هزار و ۷۱ میلیارد ریال عنوان شده که نسبت به سال قبل معادل ۳۷/۳۲ درصد رشد ثبت کرده است. مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی نیز هشت هزار و ۷۳۷ میلیارد ریال گزارش شده که رشد ۴۸ درصدی نسبت به سال گذشته داشته است. مطالبات بلندمدت نیز ۱۳ هزار و ۷۵۴ میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به سال ۹۴ رشد ۷۶ درصدی را به ثبت رسانده است. لازم به ذکر است که ۴/۸۳ درصد از کل مطالبات به مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان، ۵/۶ درصد به مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی و ۱/۱۰ درصد نیز به مطالبات بلندمدت تعلق دارد.

کل مطالبات بیمه ایران معادل ۴۹ هزار و ۵۲۴ میلیارد ریال است که نسبت به سال ۹۴ رشدی ۴۷ درصدی را به ثبت رسانده است. سهم مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان معادل ۸/۸۱ درصد، سهم مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی حدود ۷/۲ و سهم مطالبات بلندمدت ۵/۱۵درصد کل مطالبات است. مطالبات بلندمدت بیمه ایران با رشد ۲۸۶ درصدی نسبت به سال قبل بیشترین رشد و مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی با رشد ۸/۱۰ درصدی کمترین رشد را داشته است. رشد مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ معادل ۹/۳۲ درصد عنوان شده است.

شرکت‌های دولتی خصوصی‌شده

مطالبات شرکت‌های دولتی خصوصی‌شده در سال ۹۵ – به دلیل ناقص بودن اطلاعات شرکت‌های بیمه برای سال ۹۶ در سامانه کدال به آمار سال ۹۵ اشاره می‌شود- معادل ۳۲ هزار و ۴۵۶ میلیارد ریال گزارش شده که سهم مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان ۸۴، مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی هشت و مطالبات بلندمدت نیز هشت درصد از کل مطالبات است.

بیشترین مقدار مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان بخش دولتی خصوصی‌شده در بازه پنج‌ساله مشخص شده به ترتیب متعلق به بیمه دانا، البرز و آسیا است.

مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی در بازه زمانی ذکر شده نوسان بیشتری را برای بیمه دانا نشان می‌دهد، درحالی‌که مطالبات بیمه آسیا حول یک‌هزار میلیارد ریال و مطالبات بیمه البرز حول ۴۰۰ هزار میلیاردریال در نوسان بوده است.

در قسمت مطالبات بلندمدت، بیمه آسیا روندی صعودی را طی کرده، بیمه دانا روند نزولی و بیمه البرز مطالبات متعادلی داشته است.

شرکت‌های خصوصی

کل مطالبات شرکت‌های بیمه خصوصی در سال ۹۵ معادل ۵۲ هزار و ۴۰۳ میلیارد ریال عنوان شده است که ۸۴ درصد آن به مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان، ۹ درصد به مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی و ۷ درصد باقی مانده به مطالبات بلندمدت تعلق گرفته است. بیشترین رشد در بین مطالبات با ۶۵ درصد به مطالبات از بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی اختصاص یافته است، سپس مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان رشد ۳۸ درصدی و مطالبات بلندمدت نیز رشد ۱۰ درصدی را به ثبت رسانده‌اند.

در بین شرکت‌های خصوصی بیشترین سهم مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان به بیمه پارسیان با مبلغ میانگین هشت‌هزار و ۸۴۱ میلیارد ریال تعلق دارد. بعد از بیمه کوثر و بیمه رازی هرکدام به ترتیب با میانگین مطالبات پنج هزار و ۸۱۰ و سه هزار و ۳۸۵ میلیارد ریال قرار دارند(شکل۷ تا ۹).

در سال ۹۵ بخش دولتی، دولتی خصوصی‌شده و شرکت‌های خصوصی به ترتیب سهم ۳۸، ۴/۲۴ و ۶/۳۷ درصدی از بازار بیمه را در اختیار داشته‌اند، سهم این بخش‌ها از مطالبات به ترتیب معادل ۸۵/۳۶، ۱۵/۲۴ و ۳۹ درصد است. همان‌گونه که مشخص است ترکیب مطالبات به تفکیک سه بخش ذکر شده تقریبا متعادل است. بیشترین وزن مطالبات با سهم ۸/۸۱ درصدی به مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان تعلق دارد. بی‌شک شرکت‌ها به دنبال افزایش سهم پرتفوی خود هستند تا بتوانند نقدینگی را بالا برند و از درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری آن استفاده کنند. این باعث می‌شود تا برخی از شرکت‌ها چندان در امر اعتبارسنجی مشتریان دقت نکرده و بی‌تفاوتی نمایندگان مشتریان بدحساب را به پرتفوی آنها اضافه کند که باعث بالا رفتن ریسک تجمیعی در پرتفوی می‌شود که آینده درآمدزایی شرکت را تحت تاثیر قرار خواهد داد.