مشت های کرونا بر بیمه گران / حق بیمه در ایران چقدر رشد خواهد کرد؟

به گزارش اقتصادناب شرکت‌های بیمه در سراسر جهان در سال‌های گذشته دوران بسیار پر رونق و کم خسارتی را پشت سر گذاشتند. با پیشرفت تکنولوژی و افزایش قوانین و نظارت در بخش‌های مختلف صنایع، میزان کلاهبرداری‌ها و سرپیچی از قوانین به حدی بود که ضریب خسارت در بسیاری از رشته‌ها به ویژه رشته‌های مربوط به تعطیلی کسب و کارها روندی کاهشی داشت. در نتیجه شرکت‌های بیمه تصمیم گرفتند تا حق بیمه دریافتی را نیز به همان نسبت کاهش دهند؛ اما وقوع بحران کرونا تمام معادلات شرکت‌ها را بر هم زد. همزمان با اینکه شرکت‌ها اقدام به کاهش حق بیمه دریافتی کردند، شیوع کرونا منجر شد تا شرکت‌های بیمه خسارات هنگفتی را بپردازند، به گونه‌ای که بخش قابل توجهی از این فشارها به بیمه‌های اتکایی نیز تلنگری وارد کرد. در این دوران به نظر می‌رسد، سال ۲۰۲۱ برای شرکت‌های بیمه سالی پویا برای تغییر تمامی معادلات بیمه‌ای باشد تا بتوانند بحران‌هایی چون کووید ۱۹ را نیز در پورتفوی خود در نظر داشته باشند.

کووید ۱۹ تنها در یک سال

در حالت عادی گذشت یک سال یا حتی فقط چند ماه چه تفاوتی می‌تواند در صنعت بیمه ایجاد کند. بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ و آثار اقتصادی آن، نیازها، عادات و انتظارات مصرف‌کننده و کارمندان را کاملاً متحول کرد و در همین حال، صنعت بیمه یک شبه وارد عصر ارائه خدمات به صورت مجازی شد؛ اما در حالی که بیشتر شرکت‌ها در صنعت خود به سرعت سازگار شدند، شرکت‌های بیمه به احتمال زیاد هنوز با موانع بزرگی برای رشد و سودآوری در سال آینده روبه‌رو خواهند شد.

یک نظرسنجی جهانی توسط مرکز خدمات مالی Deloitte نشان داد که بسیاری از بیمه‌ها می‌دانند که حتی پس از گذشت بخش اعظم سال ۲۰۲۰ برای سازگاری با تأثیر شیوع هنوز راهی طولانی در پیش دارند. بر همین اساس ۴۸ درصد از بین ۲۰۰ مدیر بیمه اذعان داشتند که کووید ۱۹ نشان داد چقدر ما برای مقابله با این طوفان اقتصادی ناشی از این رویدادها اصلاً آماده نیستیم. با این حال ۲۵ درصد از مدیران بر این موضوع اتفاق نظر داشتند که برنامه شفاف و جامعی برای مدیریت پایداری مالی طی بحران اتخاذ کرده بودند.

خسارات ناشی از کرونا

خسارات ناشی از کووید ۱۹ به حدی بود که بیمه اموال و خسارت (P&C) را به مرز ورشکستگی کشاند. خسارات شدید ناشی از همه‌گیری و سایر بلایا در نیمه اول سال ۲۰۲۰ به بسیاری از بیمه‌گران، به ویژه شرکت‌هایی که پوشش بیمه‌ای لغو رویداد (مسافرت، همایش، گردهمایی و …) و جبران خسارت کارگران را بر عهده داشتند، ضربه شدیدی وارد کرد. برای ارائه تصویری روشن از این موضوع، باید گفت که بیمه‌گران P&C در آمریکای شمالی در نیمه اول شاهد کاهش عملکرد متوسط ​​سود سرمایه GAAP سالانه به ۸/۲ درصد بودند؛ در حالی که در سال ۲۰۱۸ میزان نرخ بازدهی سرمایه این شرکت‌ها در سال ۲۰۱۹ از ۳/۸ درصد بود. عمده این کاهش به دلیل خسارات ۸/۶ میلیارد دلاری مربوط به شیوع کووید ۱۹ در آمریکا و کاهش همزمان حق بیمه برای خطوط کلیدی کسب و کار بود. به طور کلی، بازدهی شاخص صنعت بیمه در بازار S&P در پایان سپتامبر سال ۲۰۲۰ با بیش از ۲۴ درصد کمتر از سایر صنایع فعال در بازار S&P 500 بوده است.

با توجه به تأثیر همه‌گیر بر اشتغال، فعالیت کسب و کارها و تجارت، پیش‌بینی می‌شود حق بیمه جهانی در رشته‌های غیر زندگی برای سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ تغییری نکند؛ حتی کاهش یک درصدی را در بازارهای پیشرفته تجربه کند. با وجود این به‌رغم این چالش‌ها هنوز ممکن است صنعت بیمه به رشد سه درصدی در سال ۲۰۲۱ دست یابد که منجر به رشد بالقوه هفت درصدی در کشورهای در حال توسعه خواهد شد. در این بین کشور ایران به واسطه گسترش چشمگیر اهمیت بیمه رشد بسیار قابل ملاحظه‌ای را تجربه کرده است. طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ حق بیمه تولیدی کشور در رشته‌های غیر زندگی به طور متوسط رشد ۵/۱ درصدی را تجربه کرده و در پایان سال ۲۰۱۹ نیز رشد ۶/۱۰ درصدی داشته است. با این تفاسیر به نظر می‌رسد در رشته‌های غیر زندگی، ایران رشد ۶/۱۱ درصدی را در سال ۲۰۲۰ و ۵/۱۰ درصدی را در سال ۲۰۲۱ تجربه کند (بر اساس میانگین متحرک چهار ساله) (شکل ۱).

انتظار می‌رود همه‌گیری و عواقب ناشی از آن به برخی از رشته‌های بیمه‌ای کسب و کار وابسته به P&C بیش از سایر خطوط ضربه وارد کند؛ مثلاً فروش بیمۀ جبران خسارت کارگران با از دست دادن شغل به طور گسترده تضعیف شد و پیش‌بینی Deloitte از حق بیمه در ایالات متحده نشان می‌دهد که حجم حق بیمه تولیدی ممکن است تا قبل از سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۲ به سطح پیش از بیماری بازنگردد. علاوه بر این، حق بیمه مشاغل کوچک در صورت تعطیلی خرده‌فروشان، رستوران‌ها و سایر خدمات، ممکن است روند بهبود کندی داشته باشد.

از طرف دیگر، در حالی که بسیاری از بیمه‌گران خودرو در ایالات متحده پس از ارائه تخفیف و کاهش نرخ بیمه به واسطه رانندگی کمتر طی همه‌گیر شدن بیماری، شاهد ضرر قابل توجهی بودند، برخی از شرکت‌ها ممکن است به واسطه کاهش مسافرت و در نتیجه کاهش نرخ تصادفات سود قابل توجهی ببرند.

کاهش فروش بیمه زندگی و نرخ بهره

حق بیمه تولیدشده در رشته زندگی ممکن است در پایان سال ۲۰۲۰ در جهان شش درصد و در اقتصادهای پیشرفته هشت درصد کاهش یابد، در حالی که برای سال ۲۰۲۱ به طور کلی رشد سه درصدی پیش‌بینی شده است. در این رشته نیز کشورهای در حال توسعه رشد قابل توجهی را تجربه خواهند کرد، در صورتی که در کشورهای توسعه‌یافته رشد بیمه زندگی آنچنان جذاب نخواهد بود، این در حالی است که در کشور ما بیمه زندگی در ۱۰ سال گذشته دوران طلایی خود را گذرانده است و به طور متوسط سالانه ۲۴ درصد حق بیمه تولیدی کشور افزایش یافته است؛ اما در پایان سال ۲۰۱۹ نرخ رشد حق بیمه تولیدی ۷/۸ درصد بوده است و به نظر می‌رسد در سال ۲۰۲۰ این نرخ رشد به بیش از ۱۷ درصد و در سال ۲۰۲۱ به حدود ۱۴ درصد برسد. آمارهای بیمه مرکزی نشان می‌دهد که وضعیت حق بیمه زندگی در کشور ما به شدت به شرایط اقتصادی مردم وابسته است (شکل ۲).

در همین حال، فروش بیمه مستمری نیز ضربه بزرگی را تجربه کرد؛ مثلاً در ایالات متحده تقریباً تمامی انواع بیمه مستمری در سه ماهه دوم با نرخ‌های دو رقمی سقوط کرده است (شکل ۳)، به استثنای محصولات مبتنی بر شاخص (RILA) که تلاقی بین بیمه مستمری ثابت و متغیر با ریسک سرمایه‌گذاری بسیار کم است.

به واسطه نرخ بهره پایین، هم در مستمری‌ها و هم در بسیاری از محصولات بیمه زندگی بدون محدودیت زمانی، احتمالاً در سال ۲۰۲۱ و سال‌های پس از آن رشد و سودآوری تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

انتظار می‌رود که بازده ۱۰ ساله سرمایه‌گذاری بیمه‌ها در آلمان منفی باقی بماند، در حالی که فدرال رزرو ایالات متحده اعلام کرده است که احتمال می‌رود حداقل تا سال ۲۰۲۳ نرخ بهره را نزدیک به صفر نگه دارد. این موضوع می‌تواند بیمه‌گرانی را که در اوراق بهادار با درجه نقدینگی کمتر سرمایه‌گذاری کرده‌اند بیشتر در معرض خطر قرار دهد و چالش‌هایی برای آنها ایجاد کند. همین امر در مورد بیمه مستمری نیز وجود دارد؛ زیرا نرخ‌های پایین بهره در طول تاریخ باعث کاهش سودهای ارائه شده می‌شود که این امر می‌تواند فروش آنها را در سال آینده دشوار کند. در عین حال، بیمه‌گران زندگی ممکن است در وام‌های مسکن ۵۰ درصد زیان بیشتری نسبت به آنچه در دوران رکود بزرگ تجربه کرده‌اند، ببینند.

در حالی که امید می‌رفت که همه‌گیری حداقل آگاهی مصرف‌کننده را در مورد ارزش محصولات وابسته به فوت افزایش دهد، مطالعات نشان داد که لزوماً چنین نیست. به رغم تلفات بیش از ۲۰۰ هزار مورد ناشی از کووید ۱۹ در ایالات متحده در زمان مطالعه، به نظر نمی‌رسید که مصرف‌کنندگان در نظرسنجی انگیزه بیشتری برای خرید بیمه زندگی داشته باشند. این موضوع نشان می‌دهد این صنعت برای گسترش آگاهی مصرف‌کننده و نفوذ در بازار، موضوعات اساسی‌تری برای حل و فصل دارد.

پیش‌بینی نرخ رشد حق بیمه در ایران

آمارهای بیمه مرکزی ایران نشان می‌دهد که طی سال‌های گذشته نرخ رشد حق بیمه تولیدی کشور نوسانات فراوانی داشته است. در سال ۲۰۱۳ حق بیمه تولیدی کشور به شدت کاهش یافته و در رشته زندگی کاهش ۳۰ درصدی و در رشته‌های غیر زندگی کاهش ۴۱ درصدی را تجربه کرده است. از سال ۲۰۱۵ تا کنون، روند رشد حق بیمه تولیدی کشور در هر دو گروه بیمه ثبات بیشتری را تجربه کرده و به نظر می‌رسد از این پس با نرخی پایدارتر به رشد خود ادامه دهد. میانگین متحرک چهار ساله نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۴ نرخ رشد حق بیمه تولیدی در رشته زندگی در حدود ۱۳ تا ۱۵ درصد و رشته‌های غیر زندگی در حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد در نوسان باشد (شکل ۴).

نگاهی به سال ۲۰۲۱ و بعد از آن

مشاغل باید همزمان سه مرحله اصلی بحران کووید۱۹ را مدیریت کنند که شامل پاسخ‌دهی، بهبود و پیشرفت است. با بروز همه‌گیری، بیمه‌ها با برداشتن گام‌های فوری برای اطمینان از تداوم تجارت و کمک به مشتریان و جامعه به سرعت به این سه مورد واکنش نشان دادند. همزمان با ورود به سال ۲۰۲۱، بیمه‌گران باید ترکیبی از اقدامات تهاجمی و دفاعی را در نظر بگیرند تا تلاش‌های طولانی‌مدت برای بهبود را تسریع کنند و با وجود شرایط اقتصادی چالش‌برانگیز، دوباره به فاز رشد وارد شوند.

پیش‌بینی سه ماهه سوم Deloitte در ایالات متحده نشان می‌دهد که حتی تحت محتمل‌ترین سناریو با واکسیناسیون جمعیت در طول سال ۲۰۲۱، هنوز «کاهش قابل توجهی در رشد اقتصادی» وجود داشته باشد. از آن بدتر احتمال دارد در صورت تأخیر ارائه واکسن مناسب به سناریویی بدون چشم‌انداز آتی وارد شویم و کشورها دائماً مجاب به کمک به کسب و کارها شوند.