بیمه مسئولیت از سبد پرتفوی بیمه گران جا ماند

به گزارش اقتصادناب به نقل از بیمه داری نوین، بیمه مسئولیت در جهان از جمله رشته‌های کلیدی در توسعه‌یافتگی و حفاظت از اشتغال و اموال محسوب می‌شود. طبق گزارشات شرکت مکنزی، در صنعت بیمه اموال و خسارت، رشته مسئولیت سومین رشته بزرگ جهان از نظر سهم حق بیمه تولیدی محسوب می‌شود؛ بنابراین این رشته به واسطه حمایت از تولید و اشتغال از جایگاهی محوری در صنعت برخوردار است. گرچه در جهان این رشته سهم چشمگیری از صنعت را به خود اختصاص داده است؛ اما در کشور ما تنها کمتر از ۵ درصد از حق بیمه تولیدی در سال‌های اخیر را در اختیار داشته است.

این موضوع نشان می‌دهد که این رشته در ایران آن‌طور که باید مورد استقبال واقع نشده است. یکی از عوامل بسیار کلیدی در عدم رشد این رشته در صنعت بیمه کشور، چشم‌انداز سیاسی ناپایدار و بحران‌های بزرگ اقتصادی است که ریشه در سیاست‌های نادرست کشور و دولت دارد. نگاهی به آمارهای خسارت در رشته مسئولیت در سال‌های ۹۱ (موج اول تحریم‌ها) و ۹۷ (موج دوم تحریم‌ها) نشان می‌دهد که با افزایش تحریم‌ها میزان خسارت پرداختی در این صنعت به طور چشمگیری افزایش یافته و از یک طرف به یک رشته ناپایدار و پر ریسک برای صنعت تبدیل شده است و از طرف دیگر با تعطیلی صنایع مختلف به طور خودکار میزان حق بیمه تولیدی در این رشته همانند سایر رشته‌ها رشد نکرده است.

روند ۱۲ ساله رشته مسئولیت

آمارهای بیمه مرکزی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که طی ۱۲ سال گذشته روند افزایشی حق بیمه تولیدی که در کل صنعت بیمه مشاهده می‌شد، در رشته مسئولیت مشاهده نشده است تا سال ۱۳۹۹ حق بیمه تولیدی صنعت بیمه افزایش ۲۰ برابری را نسبت به سال ۸۸ داشته و مرز ۸۰۰ هزار میلیارد ریال را پشت سر گذاشته است. این در حالی است که بیمه مسئولیت تنها رشدی ۱۶ برابری را تجربه کرده است (شکل ۱).

از سال ۹۳ تا ۹۵ رشد رشته مسئولیت به شدت کاهش یافت در حالی که کل صنعت به رشد خود ادامه داد. در نهایت، از سال ۹۷ تا کنون، کل حق بیمه تولیدی صنعت رشد بسیار چشمگیرتری را نسبت به رشته مسئولیت نشان داد.

طی این دوره خسارت پرداختی در رشته مسئولیت اما الگوی آشنایی را نشان می‌دهد که منطبق بر مقاطعی از زمان است که کشور درگیر بحران اقتصادی شده است. در سال‌های ۹۱ و ۹۲، پس از موج اولیه تحریم‌های جمهوری اسلامی توسط آمریکا میزان خسارت پرداختی در رشته مسئولیت به طور چشمگیری افزایش یافت. در سال ۹۲ حق بیمه تولیدی مسئولیت با رشد ۱۰۰ درصدی نسبت به سال ۹۰ به رقم ۸ هزار میلیارد ریال رسید، در حالی که خسارت پرداختی صنعت با رشد قابل توجه ۳۰۰ درصدی به ۸/۶ هزار میلیارد ریال رسید (شکل ۲).

این امر منجر شد تا ضریب خسارت این رشته با جهشی بی‌سابقه از ۴۰ درصد به ۸۲ درصد افزایش یابد. اوج‌گیری خسارت پرداختی در سال ۹۹ نیز در مقایسه با صنعت بیمه حاکی از آسیب به بدنه اقتصادی کشور است. در سال ۹۹ حق بیمه تولیدی کل صنعت رشد ۳۶ درصدی را تجربه کرد در حالی که رشته مسئولیت رشد ۴۱ درصدی را تجربه کرد. در عین حال، خسارت پرداختی کل صنعت تنها رشد ۲۶ درصدی را نشان می‌دهد در حالی که در رشته مسئولیت خسارات پرداختی ۴۸ درصد افزایش یافت. این امر منجر شد تا در نهایت ضریب خسارت رشته مسئولیت با افزایش نسبت به سال ۹۸ و با اختلاف بسیار کم از میانگین صنعت در سال ۹۹ در مرز ۵۰ درصد متوقف شود در حالی که ضریب خسارت کل صنعت نسبت به سال ۹۸ کاهش را تجربه کرده و به حدود ۵۴ درصد رسیده است (شکل ۳).

نکته بسیار جالب توجه فاصله گرفتن دوباره ضریب خسارت بیمه مسئولیت از میانگین صنعت در سال‌های ۹۵ و ۹۶ پس از توافق‌نامه برجام است که منجر شد تا از یک طرف رشد اقتصادی منجر به افزایش حق بیمه تولیدی شود و از طرف دیگر، خسارات پرداختی رشد کمتری را تجربه کند.

طی ۱۲ سال گذشته سهم کلی بیمه مسئولیت از حق بیمه تولیدی صنعت بیمه روندی نزولی را تجربه کرده و از ۶۰ درصد در سال ۱۳۸۸ به کمتر از ۵ درصد در سال ۹۹ رسیده است. این در حالی است که سهم این رشته از خسارات پرداختی در دوره مشابه افزایش یافته و از حدود ۸/۳ درصد به ۳/۴ درصد رسیده است. این تغییرات این رشته را کم‌کم تبدیل به یک رشته بدون بازده برای صنعت بیمه کرده و آسیبی جدی به اقتصاد کشور و صنعت بیمه وارد خواهد آورد (شکل ۴).

عملکرد شرکت‌های فعال در بورس در سال ۱۳۹۹

ترازنامه شرکت‌های بیمه بورسی نشان می‌دهد که در سال ۹۹ از مجموع کل حق بیمه تولیدی شرکت‌های بورسی که بالغ بر ۵۳۲ هزار میلیارد ریال است تنها نزدیک به ۲۵ هزار میلیارد ریال مربوط به رشته مسئولیت می‌شود که ۷/۴ درصد از پورتفوی این شرکت‌ها را تشکیل می‌دهد. از مجموع ۲۸۶ هزار میلیارد ریال خسارت پرداختی این شرکت‌ها نیز ۱۳ هزار میلیارد ریال محدود به بیمه مسئولیت می‌شود که ۵/۴ درصد از خسارات پرداختی در پورتفوی شرکت‌ها است.

از کل حق بیمه تولیدی این شرکت‌ها بیش از نیمی از حق بیمه در اختیار شرکت‌های آسیا، دانا، پاسارگاد، البرز و دی است که در حدود ۲۹۰ هزار میلیارد ریال حق بیمه تولید شده است (شکل ۵).

این در حالی است که در رشته مسئولیت پنج شرکت آسیا، البرز، کوثر، دانا و معلم نیمی از حق بیمه (۶/۱۲ هزار میلیارد ریال) را تولید کرده‌اند. صعود بیمه‌های کوثر و معلم در سهم رشته مسئولیت نشان‌دهنده سهم بیشتر این رشته در پورتفوی این دو شرکت است.

در حالی که بیمه دی ۸ درصد از حق بیمه تولیدی توسط شرکت‌های بورسی را در اختیار دارد؛ اما در رشته مسئولیت تنها ۳ درصد از حق بیمه مربوط به این شرکت است. بیمه آسیا با تولید ۴/۳ هزار میلیارد ریال حق بیمه در سال ۹۹ سهم ۱۴ درصدی را از کل حق بیمه تولیدی این رشته در بین شرکت‌های بورسی در اختیار دارد (شکل ۶).

بررسی خسارات پرداختی کل و مسئولیت نیز نشان می‌دهد که بیمه آسیا با پرداخت ۴۶ هزار میلیارد ریال خسارت، ۱۶ درصد از کل خسارات پرداختی شرکت‌های بورسی را پرداخت کرده است در حالی که بیمه کوثر با پرداخت نزدیک به ۲ هزار میلیارد ریال سهم قابل توجه ۱۵ درصدی را از خسارات رشته مسئولیت پرداخت کرده است (شکل ۷ و ۸).

مقایسه نسبت‌های شرکت‌ها

مقایسه نسبت خسارت به دست آمده از شرکت‌های عضو نشان می‌دهد که بیمه کوثر با نسبت خسارت بیش از ۸۰ درصد در رشته مسئولیت بالاترین نسبت خسارت را داراست در حالی که در کل رشته‌ها نسبتی کمتر از ۶۰ درصد را تجربه کرده است. بیمه‌های پارسیان، ما و سامان نیز در رشته مسئولیت نسبت خسارت بالاتری نسبت به مجموع پورتفوی را تجربه کرده‌اند. کمترین نسبت خسارت در رشته مسئولیت در شرکت‌های ملت، تجارت نو و پاسارگاد با نسبت خسارتی کمتر از ۲۵ درصد مشاهده شد، در حاکی که کمترین نسبت خسارت کل پورتفوی در شرکت پاسارگاد مشاهده شد. از طرف دیگر در شرکت بیمه حافظ نسبت خسارت رشته مسئولیت تقریباً نصف نسبت خسارت کل پرتفوی محاسبه شده است (شکل ۹).

نگاهی به سهم این رشته در پورتفوی شرکت‌ها نشان می‌دهد که کمترین سهم بیمه مسئولیت در پورتفوی شرکت‌های دی، دانا، پاسارگاد، تجارت نو، سرمد و آسیا مشاهده شده است که سهمی کمتر از ۵ درصد دارد. این در حالی است که در شرکت بیمه حافظ سهم رشته مسئولیت بیش از ۱۰ درصد است و بیمه کارآفرین نیز سهمی بیش از ۸ درصد را در پورتفوی خود جای داده است. بیمه البرز نیز سهم بیش از ۷ درصد را در پورتفوی خود جای داده است و در زمره شرکت‌های بیمه بزرگ با بیشترین سهم بیمه مسئولیت در پورتفوی خود است (شکل ۱۰).

بررسی اختلاف نسبت خسارت در بیمه مسئولیت در مقایسه با کل رشته‌ها نشان می‌دهد که بیمه ما در رشته مسئولیت نسبت خسارتی ۲۷ درصد بیشتر از میانگین پورتفوی خود دارد. بیمه‌های کوثر و پارسیان نیز ضریب خسارت بیمه مسئولیت را به ترتیب ۲۵ و ۲۲ درصد بیشتر از میانگین پورتفوی خود تجربه کرده‌اند.

از سوی دیگر، نسبت خسارت رشته مسئولیت در بیمه حافظ ۳۲ درصد کمتر از میانگین پورتفوی این شرکت بوده است و این رشته یک رشته سودآور برای این شرکت محسوب می‌شود. شرکت‌های میهن، آرمان، دی، ملت و تعاون نیز کاهشی بیش از ۲۰ درصد در نسبت خسارت بیمه مسئولیت با میانگین پورتفوی خود شاهد بوده‌اند. در شرکت‌هایی چون بیمه معلم، حکمت صبا، نوین و آسیا نسبت خسارت بسیار نزدیک به میانگین پورتفوی شرکت است (شکل ۱۱).

اهمیت بیمه مسئولیت به عنوان شاخص اقتصاد کشور

آمارهای ۱۲ ساله کشور نشان می‌دهد که میزان سوددهی بیمه مسئولیت در رابطه تنگاتنگی با وضعیت اقتصاد کشور است. گشایش اقتصادی منجر به توسعه تولید کالا و خدمات و در نتیجه افزایش نرخ نفوذ بیمه مسئولیت می‌شود. در مقابل، بحران‌های اقتصادی از یک طرف ضریب نفوذ این رشته را کاهش می‌دهد و از طرف دیگر منجر به متضرر شدن شرکت‌های بیمه‌ای می‌شود.

محاسبات ریسک و قیمت‌گذاری در رشته مسئولیت به فن و تخصص بسیار بالایی نیاز دارد که در حال حاضر بسیاری از کشورها از جمله چین نیز توان محاسبه دقیق آن را ندارند. در نتیجه در بسیاری از کشورها رشته مسئولیت به یک رشته کم بازده و حتی زیان‌ده تبدیل شده است. در کشور ما نیز شرایط اقتصادی کنونی نه تنها منجر شده است تا طی سال‌های گذشته میزان سوددهی رشته مسئولیت کاهش یابد؛ بلکه غیر قابل پیشبینی بودن خسارت در این رشته به واسطه تأثیر بزرگ عوامل بیرونی منجر شده است تا شرکت‌های بیمه استقبال کمی از این رشته داشته باشند.