ضعف های صنعت بیمه ایران در مقایسه با پنج کشور نمونه / قسمت اول

نشریه تخصصی بیمه داری نوین (احسان خدیو) : صنعت بیمه کشور طی سال‌های گذشته دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. در بسیاری از رشته‌ها حق بیمه تولیدی واقعی روندی کاهشی داشته است که به واسطه آثار مخرب تورم است. از طرف دیگر، ضریب خسارت در بسیاری از رشته‌ها افزایش یافته است که نشان می‌دهد از یک طرف حق بیمه تولیدی هم‌راستا با نرخ تورم نیست و از طرف دیگر خسارت پرداختی همسو با نرخ تورم پیش رفته است که منجر به افزایش ضریب خسارت بیمه‌ها طی سال‌های گذشته شده است.

کاهش ضریب خسارت تنها در رشته‌های درمان، عمر و تا حدودی، حوادث مشاهده شده است؛ اما با این حال، افزایش نوسانات ضریب خسارت باعث افزایش عدم اطمینان در صنعت بیمه شده است. مقایسه حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی در کشور ما با پنج کشور اروپایی از جمله ترکیه که از نظر جمعیتی نزدیک به ایران هستند نشان می‌دهد که صنعت بیمه در کشورهای جهان سوم همچون ایران و تا حدودی ترکیه، بسیار ضعیف بوده است و در نتیجه میزان حق بیمه تولیدی در این دو کشور بسیار کم است. این در صورتی است که جمعیت این دو کشور از بریتانیا (۶۶ میلیون نفر)، ایتالیا (۶۰ میلیون نفر) و فرانسه (۶۷ میلیون نفر) بیشتر و نزدیک به جمعیت کشور آلمان (۸۲ میلیون نفر) است.

در ادامه نگاهی به آمارها در این شش کشور نشان‌دهنده تأثیر میزان پیشرفتگی بر ترکیب صنعت بیمه و میزان ریسک‌پذیری آن است.

مقایسه ترکیب بیمه در کشورها

مقایسه ترکیب رشته‌های بیمه در حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی در کشورها بر اساس آمارهای سازمان Insurance Europe نشان می‌دهد که در چهار کشور بریتانیا، فرانسه، ایتالیا و آلمان بیمه عمر بیش از ۴۵ درصد از حق بیمه تولیدی را در این صنعت تشکیل می‌دهد و حتی در کشور ایتالیا این سهم به ۷۵ درصد رسیده است. این در حالی است که حق بیمه تولیدی در کشورهای ترکیه و ایران بیشتر مربوط به رشته خودرو بوده است و بیمه عمر در کشوری همچون ایران تنها ۵ درصد از حق بیمه تولیدی را تشکیل می‌دهد. یکی از عوامل بالا بودن حق بیمه خودرو میزان خسارات جانی قابل توجه در ترکیه و به ویژه ایران در نتیجه تصادفات جاده‌ای است که توسط اکچوئران در حق بیمه تولیدی لحاظ شده است. سهم بیمه درمان در کشورهای اروپایی همچون ایتالیا، فرانسه و بریتانیا کمتر از پنج درصد است؛ اما در کشور آلمان در حدود ۲۰ درصد از حق بیمه تولیدی مربوط به رشته درمان است (شکل ۱).

از نظر میزان خسارت پرداختی نیز ترکیب خسارت‌ها در کشورهای اروپایی پیشرفته بسیار مشابه حق بیمه تولیدی است، در صورتی که در کشور ایران و ترکیه اختلاف قابل توجهی وجود دارد؛ مثلاً مجموع حق بیمه تولیدی عمر، خودرو و درمان در کشورهای پیشرفته حداکثر پنج درصد با خسارت پرداختی اختلاف دارد؛ اما در کشور ترکیه این ۳ رشته ۶۸ درصد از حق بیمه تولیدی و ۸۰ درصد از خسارت پرداختی را تشکیل داده است. در کشور ایران نیز اختلاف قابل توجه ۱۰ درصدی در این ترکیب وجود دارد که عمدتاً ناشی از خسارت بالای پرداختی در رشته درمان است. در ترکیه اما، خسارت پرداختیِ بالا در بخش خودرو این توازن را بر هم زده است (شکل ۲).

نگاهی به ضرایب تجمعی خسارت در کشورهای مورد بررسی نشان می‌دهد که کشور ایران جمعاً با ضریب خسارت ۵۸۰ درصد در بین کشورهای مورد بررسی بالاترین ضریب خسارت را دارد و کشور ترکیه تنها با ضریب خسارت حدود ۳۴۰ درصدی دارای کمترین ضریب خسارت است. دو کشور آلمان و بریتانیا و همچنین فرانسه و ایتالیا از نظر مجموع ضریب خسارت، تقریباً مشابه هستند. در کشور ایران و ترکیه ضریب خسارت بیمه عمر به طور قابل توجهی کمتر از سایر کشورها به ویژه بریتانیاست که ضریب خسارت بالای ۱۰۰ درصد را در سال ۲۰۱۸ تجربه کرده است؛ اما در ایران ضریب خسارت در بخش خودرو و درمان و سایر بیمه‌ها به طور قابل توجهی بالاتر از همه کشور‌هاست (شکل ۳).

بیمه خودرو

بررسی روند بیمه خودرو (شخص ثالث و بدنه) نشان می‌دهد که طی سال‌های گذشته روند تولید حق بیمه در کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا صعودی و روند تولید در ایتالیا از سال ۲۰۱۱ نزولی بوده است. بیشترین حق بیمه تولیدی در کشور آلمان در سال ۲۰۱۸ ارزشی در حدود ۲۸ میلیارد یورو داشت. این در حالی است که کشورهایی چون ایران و ترکیه به واسطه کاهش ارزش پول ملی در سال‌های اخیر با کاهش حق بیمه تولیدی واقعی روبه‌رو بوده‌اند و از سال ۲۰۱۱ تا کنون میزان حق بیمه تولیدی در ایران کمتر از ترکیه رسیده و در سال ۲۰۱۸ حتی کمتر از ۵۰ درصد حق بیمه تولیدی در این کشور بوده است (شکل ۴).

از نظر میزان خسارت پرداختی نیز بیشترین خسارت در کشور آلمان پرداخت شده است. گرچه در کشورهای فرانسه و بریتانیا حق بیمه تولیدی روندی افزایشی داشته است؛ اما میزان خسارت پرداختی روند کاهشی داشته که حاکی از کاهش تصادفات است. ایتالیا اما سیاستی متفاوت در این زمینه دارد و همزمان با کاهش خسارت پرداختی، حق بیمه را نیز کاهش داده است. در کشورهای ایران و ترکیه نیز روند خسارت پرداختی تقریباً ثابت بوده است (شکل ۵).

بررسی ضریب خسارت در این رشته نشان می‌دهد که ضریب خسارت در همه کشورهای اروپایی، به ویژه ترکیه روندی کاهشی داشت تا حدی که در این کشور ضریب خسارت از حدود ۸۶ درصد به ۵۳ درصد کاهش یافت. در فرانسه اما ضریب خسارت روند کاهشی کندی داشت و در ایران از ۸۰ درصد در سال ۲۰۰۹ به بیش از ۱۰۰ درصد در سال ۲۰۱۸ رسید (شکل ۶).

بیمه شخص ثالث

آمارهای حق بیمه تولیدی کشورها نشان می‌دهد که در رشته شخص ثالث میزان حق بیمه تولیدی کشورها بسیار متفاوت است و در کشورهای آلمان و ترکیه روند افزایشی را تجربه کرده است، در حالی که در کشور ایتالیا به شدت کاهش یافته است. در ایران نیز در سال ۲۰۱۸ میزان حق بیمه تولیدی کاهش چشمگیری را نسبت به سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد (شکل ۷).

این در حالی است که از نظر خسارت پرداختی در کشور فرانسه افزایش چشمگیر خسارت پرداختی مشاهده شده است و در ایران نیز میزان خسارت پرداختی تا سال ۲۰۱۶ بیشتر از کشور ترکیه بوده است (شکل ۸).

نگاهی به ضرایب خسارت مشخص می‌کند که در دو کشور ایران و فرانسه ضریب خسارت شخص ثالث به شدت افزایش یافته است در صورتی که در کشور ترکیه، ضریب خسارت از نزدیک ۱۰۰ درصد در سال ۲۰۱۰ به کمتر از ۷۰ درصد در سال ۲۰۱۶ رسیده است (شکل ۹).

بیمه بدنه

میزان حق بیمه تولیدی در رشته بدنه در دو کشور آلمان و فرانسه روندی صعودی را تجربه کرده است، در حالی که در کشورهای ایتالیا، ترکیه و ایران روندی کاهشی را نشان می‌دهد (شکل ۱۰).

این در صورتی است که روند خسارت پرداختی تنها در کشور آلمان افزایشی و با نوساناتی روبه‌رو بوده است؛ اما در کشور فرانسه و ترکیه ثابت باقی مانده و در سه کشور دیگر روند کاهشی را تجربه کرده است (شکل ۱۱).

برآیند این دو عامل نشان می‌دهد که ضریب خسارت بیمه بدنه در کشور آلمان به طور قابل توجهی بیشتر از کشورهای مورد بررسی بوده، اما توانسته است کاهش ۱۰ درصدی را طی سال‌های گذشته تجربه کند. در سه کشور فرانسه، ایتالیا و ترکیه نیز روند ضریب خسارت منفی بوده است، در صورتی که در کشور ما از حدود ۶۱ درصد در سال ۲۰۰۹ به ۶۹ درصد در سال ۲۰۱۸ رسیده است (شکل ۱۲).

بیمه درمان

از نظر حق بیمه تولیدی در رشته درمان، کشور آلمان با تولید ۴۰ میلیارد یورو حق بیمه در سال ۲۰۱۸ تقریباً بیش از سه برابر کشور فرانسه حق بیمه تولید کرده است.

میزان حق بیمه تولیدی در این رشته در کشورهای فرانسه، بریتانیا و به ویژه آلمان افزایشی بوده است و در سه کشور دیگر ثابت و بسیار نزدیک به هم بوده است (شکل ۱۳).

خسارت پرداختی نیز در این کشورها روندی مشابه حق بیمه تولیدی داشته است با این تفاوت که میزان خسارت پرداختی در کشور ترکیه کمتر از سایر کشورهاست (شکل ۱۴).

ضریب خسارت بیمه درمان در بین کشورهای مورد بررسی الگویی متفاوت را نشان می‌دهد. ضریب خسارت بیمه درمان در کشور ایران در سال ۲۰۰۹ به شدت بالا بوده و نزدیک به ۲ برابر کشورهایی چون آلمان در همان سال بوده است؛ اما با گذر زمان ضریب خسارت این رشته در کشور به زیر ۱۰۰ درصد کاهش یافته است. در سایر کشورهای مورد بررسی به جز فرانسه نیز ضریب خسارت روندی کاهشی داشته است؛ اما هنوز هم فاصله قابل توجه بیش از ۲۰ درصد بین کشور ایران و سایر کشورهای مورد بررسی که ضریبی کمتر از ۸۵ درصد در سال ۲۰۱۸ داشته‌اند، مشاهده می‌شود (شکل ۱۵).